Ομιλία στο Δαναό με θέμα: «Η βία στον μουσουλμανικό κόσμο»

O Σύλλογος Αργείων «O Δαναός» έχει την τιμή και την ευχαρίστηση να σας αναγγείλει, ότι  την Κυριακή 22 Ιανουαρίου 2017   και ώρα 6.30 μ.μ. στην αίθουσα διαλέξεων του Συλλόγου Αργείων «ο Δαναός» θα μιλήσει: ο κ. Κυριάκος Θ. Νικολάου – Πατραγάς, Επίκουρος Καθηγητής Ισλαμικής Γραμματείας Θεσμών και Πολιτισμού Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα: «Η βία στον μουσουλμανικό κόσμο».

Επίσης θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ της Τέσσας Δουλκέρη  με θέμα: «Η ώρα η κακιά» (Διάρκεια 29 λεπτά).

Το ντοκιμαντέρ αναφέρεται στο κοινωνικό φαινόμενο της βίας στις σύγχρονες κοινωνίες. Μέσα από πέντε αληθινά περιστατικά σκιαγραφείται το ζήτημα, το πώς ένας καυγάς στην γειτονιά, μια λογομαχία στο σπίτι, μια συμπλοκή στο γήπεδο, μία επιθετική συμπεριφορά στο Πανεπιστήμιο ή στο χώρο εργασίας μπορεί να έχουν δυσάρεστες εξελίξεις.

Τις διαφορές μας συνηθίζουμε να τις λύνουμε με βίαιο τρόπο και να μην υποχωρούμε, να «τεντώνουμε το σχοινί» και όταν η συμπεριφορά μας έχει οδυνηρές συνέπειες επικαλούμαστε την «κακιά ώρα»! Μήπως το φταίξιμο δεν είναι μόνο αυτού που χρησιμοποίησε τη βία αλλά και αυτού που την δέχθηκε; Μήπως θα μπορούσε να σταματήσει η διαμάχη με διάλογο, με υποχώρηση; Περιγράφονται γεγονότα που μπορούν να συμβούν στον καθένα μας, ανά πάσα στιγμή!

Η Τέσσα Δουλκέρη είναι Καθηγήτρια στο Τμήμα Δημοσιογραφίας του ΑΠΘ. Έχει Πτυχίο Νομικής, Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Κοινωνιολογίας και Διδακτορικό Δίπλωμα Επιστήμης της Επικοινωνίας από το Πανεπιστήμιο Παρισιού. Έκανε πρακτική άσκηση στη Γαλλική Τηλεόραση. Δίδαξε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο Τμήμα Νηπιαγωγών του ΑΠΘ. Έχει γράψει επιστημονικά, λογοτεχνικά και θεατρικά βιβλία. Συμμετείχε σε οπτικοακουστικές παραγωγές και ντοκιμαντέρ.

Ο Κυριάκος Θ. Νικολάου – Πατραγάς είναι Επίκουρος Καθηγητής Ισλαμικής Γραμματείας, Θεσμών και Πολιτισμού του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Καθηγητής της έδρας «Ισλαμικών Σπουδών Ρέφαατ αλ- Σαήντ» EPLO. Διδάκτωρ Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Εργαστήριο Τέχνης του Πεζού λόγου για προχωρημένους –  Κέντρο Ελληνικών Σπουδών (ΚΕΣ) Ελλάδας, Ναύπλιο

Το εργαστήριο της Τέχνης του Πεζού Λόγου για προχωρημένους απευθύνεται σε νέους συγγραφείς που έχουν ήδη ολοκληρώσει ικανοποιητικά εργασία σε μικρή φόρμα και επιθυμούν να βελτιώσουν την τεχνική τους, με στόχο τη δημοσίευση της στον περιοδικό τύπο και το διαδίκτυο, με απώτερο σκοπό την έκδοση βιβλίου. Στο εργαστήριο οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να συζητήσουν με τον συγγραφέα Στρατή Χαβιαρά και άλλους προσκεκλημένους από το χώρο της λογοτεχνίας, εμβαθύνοντας στην τέχνη του γραπτού λόγου (μπονζάι, διήγημα, νουβέλα ή μυθιστόρημα). Μέσα από τη συζήτηση δειγμάτων γραφής και ασκήσεων, οι συμμετέχοντες θα εξοικειωθούν σε απόψεις της γραφής, όπως κριτική ανάγνωση, αφηγηματική φωνή, χρήση γλώσσας, ανάπτυξη χαρακτήρων, θεματικές επιλογές, ύφος, κ.α. Επιπλέον, θα γίνει μια γενική επισκόπηση «ειδών» λογοτεχνίας όπως η ποίηση, το δοκίμιο, η παιδική λογοτεχνία, το ιστορικό, αστυνομικό, μελλοντολογικό ή επιστημονικής φαντασίας μυθιστόρημα.

Οι ενδιαφερόμενοι μαζί με ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα, καλούνται να υποβάλουν ηλεκτρονικά ένα δείγμα γραφής, κατά προτίμηση μια ολοκληρωμένη ενότητα (αρχή, μέση, τέλος) έως 1200 λέξεις. Επειδή πρόκειται για εργαστήρια προχωρημένου επιπέδου, οι συμμετέχοντες απαιτείται: (1) να έχουν ευχέρεια στη γραφή (σύνθεση φαντασίας και πραγματολογικού υλικού), ή/και να έχουν παρακολουθήσει εργαστήρια για αρχαρίους και (2) να έχουν ήδη γράψει μερικά διηγήματα ή να έχουν ξεκινήσει μεγαλύτερα σε μήκος έργα.

Στόχοι εργαστηρίου:

Οι συμμετέχοντες στο εργαστήρι αναμένεται:

• Να σημειώσουν σημαντική πρόοδο στην τέχνη του γραπτού λόγου.
• Να έχουν εποικοδομητική ανατροφοδότηση από άλλα μέλη του εργαστηρίου και συγγραφείς για την προσπάθειά τους.
• Να διευρύνουν τις γνώσεις τους σε θέματα πεζογραφίας και ειδικότερα στην αφηγηματική φωνή και στην οπτική γωνία της αφήγησης.
• Να συνεχίσουν να ασκούνται στην τέχνη της γραφής με την επίμονη διασκευή του αρχικού τους γραπτού.
• Να καλλιεργήσουν τη διαμόρφωση ενός δικού τους προσωπικού ιδιώματος (ύφους).

Τρόπος υποβολής αιτήσεων συμμετοχής: 

Οι ενδιαφερόμενες/-οι καλούνται να στείλουν μήνυμα στην ηλεκτρονική διεύθυνση matina.goga@chs.harvard.edu έως και τις 10 Μαρτίου με θέμα: «Συμμετοχή στη σειρά συναντήσεων του εργαστηρίου τέχνης του πεζού λόγου για προχωρημένους».

Το εργαστήριο θα διεξαχθεί στην αίθουσα σεμιναρίων του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών (ΚΕΣ) Ελλάδος στο Ναύπλιο (Πλατεία Φιλελλήνων και οδός Όθωνος).

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφθείτε την σελίδα του εργαστηρίου στην ιστοσελίδα του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών ή να απευθύνεστε καθημερινά (10.00 – 17.00) στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών, στους αριθμούς τηλεφώνου 27520 47040 και 27520 47030. Η Ματίνα Γκόγκα, Συντονίστρια Επικοινωνίας και Ανάπτυξης Προγραμμάτων του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών είναι στη διάθεσή σας για κάθε πληροφορία.

Συντονιστής: Στρατής Χαβιαράς
Προθεσμία υποβολής αιτήσεων: Παρασκευή, 10 Μαρτίου, 2017

Ομιλία στο Δαναό με θέμα: «Ο θρήνος και το μοιρολόι από την εποχή του Ομήρου έως σήμερα». Μια φιλολογική προσέγγιση μέσα από Αρχαία και Βυζαντινά και Νεοελληνικά μοιρολόγια.

Στα πλαίσια του προγράμματος Διαλέξεων και Συζητήσεων της χειμερινής περιόδου, ο Σύλλογος Αργείων «Ο Δαναός» συνεχίζει τις μετακλήσεις σημαντικών και διακεκριμένων  προσωπικοτήτων, προκειμένου να προσφέρει στους Αργείους την ευκαιρία επικοινωνίας με θέματα που αφορούν στον άνθρωπο και τις πνευματικές του αναζητήσεις.

Την Κυριακή   29  Ιανουαρίου   2017  και  ώρα  6.30  μ.μ. στην αίθουσα διαλέξεων του Συλλόγου Αργείων «Ο Δαναός», Αγγελή Μπόμπου 8, στο Άργος,  θα μιλήσει:

 η κ. Μαρία  Παϊβανά – Καντίκα

Φιλόλογος-συγγραφέας

 με θέμα: «Ο θρήνος και το μοιρολόι από την εποχή του Ομήρου έως σήμερα».

Μια φιλολογική προσέγγιση μέσα από Αρχαία και Βυζαντινά και Νεοελληνικά μοιρολόγια.

Θα αναγνωσθούν μοιρολόγια, θα προβληθούν σχετικές διαφάνειες και θα ακολουθήσει συζήτηση.

Η Μαρία Παϊβανά – Καντίκα γεννήθηκε  στην Κόρινθο.  Είναι πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής (Τμήμα Κλασσικής Φιλολογίας) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (1971-1975).

Πραγματοποίησε στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών σπουδές στην Ευρωπαϊκή Μουσική και ανώτερες σπουδές στο κλασσικό τραγούδι (τάξη Σάββα Παπαχαντζόπουλου). Υπήρξε επί σειράν ετών στέλεχος των χορωδιών Κορίνθου και Ο.Τ.Ε. (μαέστρος  κ. Αλέκος Παπαγιαννόπουλος). Διορίσθηκε στην Δημόσια Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και υπηρέτησε σε Γυμνάσια και Λύκεια της χώρας επί 32 έτη (1977-2009), καθώς  και  στα  Γενικά  Αρχεία  του  Κράτους – Αρχεία Ν. Κορινθίας. Ασχολείται από τα μαθητικά της χρόνια με τη λογοτεχνία. Έχει δημοσιεύσει άρθρα και εργασίες σε εφημερίδες και περιοδικά.

Ασχολείται από τα μαθητικά της χρόνια με την λογοτεχνία. Έχει δημοσιεύσει άρθρα και εργασίες σε εφημερίδες και περιοδικά. Έχει εκδώσει το οδοιπορικό-ημερολόγιο «Βήματα στην Αἰολική καί Ἰωνική Γῆ» (Αθήνα 2008) και την ποιητική συλλογή «κύματα στα βότσαλα» (Αθήνα 2009).

Είναι μέλος της Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών- Βελεστίνου- Ρήγα, της Εταιρείας Κορινθίων Συγγραφέων και της Euroclassica – Ομηρικής Ακαδημίας. Κατοικεί στην Κόρινθο με τον σύζυγό της και την κόρη τους.

3ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελοποννήσου – Για 2η χρονιά το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελοποννήσου φιλοξενείται στο Άργος, στην αίθουσα τέχνης & πολιτισμού «Μέγας Αλέξανδρος» από 26 έως 29 Ιανουαρίου 2017.

Το 3ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελοποννήσου άνοιξε τις πόρτες του στις 20 Ιανουαρίου 2017 στην Καλαμάτα ενώ μέρος του θα φιλοξενείται στην Σπάρτη, Αμαλιάδα, Γύθειο, και Άργος. Περιλαμβάνει ένα βραβευμένο πανόραμα 25 ελληνικών και 50 ξένων κινηματογραφικών παραγωγών της τελευταίας 2ετίας.

Όλες οι προβολές, οι παράλληλες εκδηλώσεις και τα σεμινάρια είναι ελεύθερα για το κοινό. Το Φεστιβάλ διοργανώνει το Κέντρο Δημιουργικού Ντοκιμαντέρ Καλαμάτας σε συνδιοργάνωση με την Περιφερειακή Ενότητα Μεσσηνίας, το Δήμο Καλαμάτας, την Κοινωφελής Επιχείρηση «ΦΑΡΙΣ», το Λιμενικό Ταμείο Καλαμάτας και τον Δήμο Άργους – Μυκηνών.

Το αφιέρωμα του φετινού φεστιβάλ με θέμα  «Ανθρώπινα δικαιώματα και προσφυγικό» ενισχύεται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Επίσης, υπάρχει και ειδικό αφιέρωμα θέμα «Ινδία-γιόγκα και η φιλοσοφία της» σε συνεργασία με την ΕΛΙΝΕΠΑ (Ελληνο-Ινδική Εταιρεία Πολιτισμού και Ανάπτυξης) με ομιλητή τον καθηγητή Πανεπιστημίου Δημήτρη Βασιλειάδη.

Για το μαθητικό κοινό υπάρχει ειδική εκπαιδευτική ζώνη με πρόγραμμα 3 θεματικών ενοτήτων: «Ανθρώπινα δικαιώματα», «Αρχαιολογία και Πολιτιστική Κληρονομιά», «Οικολογία».

Οι ταινίες της Εκπαιδευτικής Ζώνης στο Άργος θα προβληθούν από 26 Ιανουαρίου έως 1 Φεβρουαρίου 2017, 9π.μ. – 1μ.μ. Για πληροφορίες επικοινωνήστε με το τηλέφωνο 6992329791 (Κώστας Μαρλαγκούτσος).

Πρόγραμμα  προβολών στο Άργος

ΠΕΜΠΤΗ 26 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2017

•  ΩΡΑ ΠΡΟΒΟΛΗΣ 18:00  «Landfill Harmonic – A Symphony of the Human Spirit» |  «Η ορχήστρα της ανακύκλωσης – Μια συμφωνία του ανθρώπινου πνεύματος»

(84’) / Brad Allgood, Graham Townsley, USA-Paraguay-Norway-Brazil

Το ντοκιμαντέρ ακολουθεί τους Recycled Orchestra of Cateura, μία ορχήστρα από την Παραγουάη που χρησιμοποιεί όργανα κατασκευασμένα εξ ολοκλήρου από σκουπίδια. Όταν η ιστορία τους γίνεται viral, η ορχήστρα εκτοξεύεται στο παγκόσμιο προσκήνιο. Υπό την καθοδήγηση του ιδεαλιστή μουσικού διευθυντή Φάβιο Τσάβες, η ορχήστρα πρέπει να βρει την πορεία της σε έναν παράξενο καινούργιο κόσμο από μεγάλες σκηνές και sold out συναυλίες. Ωστόσο, όταν μια φυσική καταστροφή πλήττει τη χώρα τους, ο Φάβιο πρέπει να βρει τρόπο να προστατεύσει την ορχήστρα και να προσφέρει μια πηγή ελπίδας για την πόλη τους. Η ταινία μαρτυρά τη δύναμη που έχει η μουσική να μεταμορφώνει και την προσαρμοστικότητα του ανθρώπινου πνεύματος.

• ΩΡΑ ΠΡΟΒΟΛΗΣ 19:30  «LUDLOW, Οι Έλληνες στους πολέμους του άνθρακα»

Λεωνίδας Βαρδαρός, (71’)

Ο πόλεμος του άνθρακα του Κολοράντο είναι η πιο βίαιη και αιματηρή σελίδα του εργατικού κινήματος της Αμερικής. Σε αυτήν τη μετωπική σύγκρουση μεταξύ του Ρόκφελερ και του συνδικάτου των ανθρακωρύχων, σημαντικό ρόλο έπαιξαν 500 Έλληνες που αποτέλεσαν τη ραχοκοκαλιά του αντάρτικου στρατού που έφτιαξε το συνδικάτο για να εκδικηθεί τη Σφαγή του Λάντλοου – τις δολοφονίες 20 γυναικόπαιδων και του ηγέτη των Ελλήνων Λούι Τίκα στις 20 Απριλίου του 1914. Το ντοκιμαντέρ αφηγείται την άγνωστη ιστορία αυτής της σύγκρουσης, φωτίζοντας τον ιδιαίτερο ρόλο των Ελλήνων, μέσα από μαρτυρίες απογόνων τους στο Κολοράντο, συνεντεύξεις με Αμερικανούς και Ελληνοαμερικανούς ιστορικούς και σπάνιο αρχειακό υλικό (βίντεο-συνεντεύξεις επιζώντων απεργών, φωτογραφίες, άρθρα εφημερίδων, κείμενα ντοκουμέντα και τραγούδια).

• ΩΡΑ ΠΡΟΒΟΛΗΣ 21:00   «Daughter of the Lake» | «Η κόρη της λίμνης»

 Sergio García Locatelli (90’) Spain

Στο ύψος του περουβιανού Gold Rush, μια γυναίκα των Άνδεων είναι σε θέση να επικοινωνήσει με τα πνεύματα του νερού και χρησιμοποιεί τις δυνάμεις της για να αποτρέψει μια εταιρεία εξόρυξης από την καταστροφή της λίμνης που θεωρεί ότι είναι η μητέρα της.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2017

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: «ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ & ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ»

• ΩΡΑ ΠΡΟΒΟΛΗΣ 18:00 «Με τη ματιά του Ιανού : Πρόσφυγες στο δρόμο προς την Ευρώπη»  

 Δημήτρης Παπαγεωργίου, (90’)

Το ντοκιμαντέρ καταγράφει την πορεία των προσφύγων από τις τουρκικές ακτές μέχρι την Ειδομένη, το τελευταίο ελληνικό σύνορο, πριν επιχειρήσουν να συνεχίσουν προς τις χώρες της βόρειας και κεντρικής Ευρώπης, που αποτελούν και τον τελικό στόχο των περισσότερων.

Μέσα από αυτή την πορεία αναδύονται πολλές επί μέρους αφηγήσεις και προσεγγίσεις που προσπαθούν να φωτίσουν όψεις και εκδοχές των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες σε αυτό το μακρύ και επικίνδυνο ταξίδι, καθώς και των αντιλήψεων που διαμορφώνουν για τους εαυτούς τους και τις χώρες προέλευσής τους, αλλά και την ιδεατή «Ευρώπη» που ονειρεύονται.

Ο κατακερματισμός αυτών των αφηγήσεων, μέσα από τα «φίλτρα» των διαφορετικών εθνοτικών και κοινωνικών καταβολών και των ποικίλων πολιτισμικών αντιλήψεων, δεν αλλοιώνει την κοινή συνισταμένη του αγώνα όλων των προσφύγων: το πανανθρώπινο αίτημα για ελευθερία και ένα «ασφαλές καταφύγιο».

• ΩΡΑ ΠΡΟΒΟΛΗΣ 19:30 «Women for Justice – A story about the power of solidarity» |«Γυναίκες για την Δικαιοσύνη – Μια ιστορία για τη δύναμη της αλληλεγγύης»

 ybille Fezer and Daniel Burkholz (53’) Germany

Αναγκαστικοί γάμοι, ενδοοικογενειακή βία, πάνω από 100.000 γυναίκες νεκρές από πυρκαγιές των λεγόμενων «οικιακών ατυχημάτων» κάθε χρόνο – στην Ινδία, η βία κατά των γυναικών είναι πανταχού παρούσα και σχεδόν όλες οι γυναίκες, ανεξάρτητα από την τάξη, την κάστα και τη θρησκεία υποβάλλονται σ’ αυτή. Επειδή η αστυνομία και η δικαιοσύνη δύσκολα παρέχουν προστασία ή ενίσχυση, οι γυναίκες στην Ινδία έχουν οργανώσει την καταπολέμηση αυτής της βίας και της αδικίας, ιδρύοντας την οργάνωση «Γυναίκες για τη Δικαιοσύνη» και τα δικαστήρια «Nari Adalat» των γυναικών. Κάθε εβδομάδα συγκεντρώνονται στην ταράτσα του γραφείου της τοπικής αυτοδιοίκησης ή σε ένα σκονισμένο χώρο κάτω από ένα δέντρο και μοιράζουν οι ίδιες δικαιοσύνη. Με γρήγορη σκέψη και δημιουργικότητα βάζουν τους συζύγους που χτυπάνε τις γυναίκες τους και τις εριστικές πεθερές στη θέση τους. Και – αν χρειαστεί – θα δράσουν και σαν «σκληρή διμοιρία» προκειμένου να βοηθήσουν κάθε ανήμπορη γυναίκα.

• ΩΡΑ ΠΡΟΒΟΛΗΣ 21:00   “This is Exile: Diaries of Child Refugees”  «Εδώ εξορία: Ημερολόγια από παιδιά πρόσφυγες»

Mani Y. Benchelah (57’) Lebanon- Switzerland

Ένα εξαιρετικά, ευαίσθητο πορτρέτο των προσφυγόπουλων που αναγκάζονται να διαφύγουν από τη βία του εμφυλίου πολέμου στη Συρία για τον γειτονικό Λίβανο. Το ντοκιμαντέρ, που γυρίστηκε μέσα σε έναν χρόνο, αφηγείται την ιστορία της ζωής των παιδιών μέσα από δικά τους λόγια και αποτυπώνει τη συγκινητική αλήθεια για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν την απώλεια, τις κακουχίες και τη συντριβή της ελπίδας. Η μαρτυρία τους σε αυτήν την ταινία είναι ένας ωραία σχηματισμένος μικρόκοσμος του ανθρώπινου κόστους που έχει ο συνεχιζόμενος εμφύλιος στη Συρία, ο οποίος έχει εξαναγκάσει πάνω από τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους να βρουν τρόπο να ξεφύγουν, ενώ οι μισοί από αυτούς είναι παιδιά.

ΣΑΒΒΑΤΟ 28 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2017

• ΩΡΑ ΠΡΟΒΟΛΗΣ 18:00 «33.333 Η Οδύσσεια του Νίκου Καζαντζάκη» 

 Μένιος Καραγιάννης, Ελλάδα-Σουηδία-ΗΠΑ (90’)

Ο Νίκος Καζαντζάκης είναι παγκοσμίως γνωστός για τα μυθιστορήματά του. Λίγοι όμως γνωρίζουν, και ακόμη λιγότεροι έχουν διαβάσει την Οδύσσεια, ένα επικό ποίημα 33.333 στίχων, το πιο σπουδαίο, κατά τον ίδιο, έργο του. Στη Σουηδία, ένας άντρας 102 ετών, μαθαίνει ελληνικά και μεταφράζει την Οδύσσεια. Το ντοκιμαντέρ ταξιδεύει στη Σουηδία, στην Αμερική, στην Κρήτη, στην Αθήνα, στην Τήνο. Είναι ένα ταξίδι αναζήτησης, τόσο στις πτυχές του άγνωστου αυτού έργου, όσο και στην προσωπικότητα του συγγραφέα. H Οδύσσεια συγκινεί, θυμώνει, προβληματίζει. Φιλοσοφικές, φιλολογικές, υπαρξιακές και ψυχολογικές προσεγγίσεις επιχειρούν να φωτίσουν ένα έργο που, αν διαβαστεί προσεκτικά, μπορεί να αλλάξει την ψυχή του αναγνώστη…

• ΩΡΑ ΠΡΟΒΟΛΗΣ 19:30  «Know Your Freedom» | «Γνώριζε την Ελευθερία σου»

 Ghalia Al Aqili, (77’) United Arab Emirates

Καθώς ακολουθούν τα αθλητικά όνειρα τους, οι τρεις πρωταγωνίστριές μας – όλες αθλήτριες από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα διαπραγματεύονται μέσα από ένα σύνθετο πλέγμα κοινωνικών ταμπού ώστε να ανταγωνιστούν στην διεθνή σκηνή. Μια ιστορία θάρρους και σθένους ενώ κάνουν εντυπωσιακές επιλογές σε μια άκρως παραδοσιακή κοινωνία.

• ΩΡΑ ΠΡΟΒΟΛΗΣ 21:00   «Ύστερα μένει η θάλασσα»

Χρίστος Γεωργίου, Γιώργος Κούμουρος, (81’) Κύπρος-Ελλάδα

Είναι ένα μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ που, μέσα από τις ιστορίες ζωής δέκα ανθρώπων, αφηγείται την ιστορία της Γιαλούσας, ενός χωριού στην άκρη της Κύπρου, από το 1960 και τις μέρες αγροτικής ζωής, την Τούρκικη εισβολή του 1974 και τον εγκλωβισμό, μέχρι σήμερα.

ΚΥΡΙΑΚΗ 29 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2017 /ΤΕΛΕΤΗ ΛΗΞΗΣ

 Αφιέρωμα: «Ινδία – Γιόγκα και η Φιλοσοφία της» 

Στις 30 Ιανουαρίου είναι η επέτειος της δολοφονίας του Μαχάτμα Γκάντι πολιτικού, στοχαστή, διαλογιστή, και υπερασπιστή της ειρήνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ο Μοχάντας Καραμτσάντ Γκάντι (2 Οκτωβρίου 1869) Ινδός πολιτικός, στοχαστής και επαναστάτης ακτιβιστής. Υπήρξε η κεντρική μορφή του εθνικού κινήματος για την ινδική ανεξαρτησία και εμπνευστής της μεθόδου παθητικής αντίστασης χωρίς τη χρήση βίας έναντι των καταπιεστών. Η διδασκαλία του επηρέασε το διεθνές κίνημα για την ειρήνη και μαζί με τον ασκητικό βίο του συνέτειναν στο να καταστεί παγκόσμιο σύμβολο και ορόσημο της φιλοσοφικής και κοινωνικοπολιτικής διανόησης του 20ού αιώνα. Έγινε ευρύτερα γνωστός με την προσωνυμία Μαχάτμα, που στα σανσκριτικά σημαίνει Μεγάλη Ψυχή.Ο Μαχάτμα Γκάντι δολοφονήθηκε στο Νέο Δελχί στις 30 Ιανουαρίου 1948 από έναν εθνικιστή Ινδό ονόματι Γκόντσε.

• ΩΡΑ ΠΡΟΒΟΛΗΣ 18:00 «Mahatma A great soul of the 20th century»

(48’)  Vitalbhai K. Jhaveri

Βιογραφικό ντοκιμαντέρ για τον Μαχάτμα Γκάντι με πλούσιο αρχειακό υλικό. Ένα ντοκιμαντέρ που καταγράφει τη ζωή του Mohandas Karamchand Γκάντι και την κοινωνική, πολιτική και πνευματική επιρροή του στη χώρα κατά τη διάρκεια της προ και μετά ανεξαρτησίας εποχής.

• ΩΡΑ ΠΡΟΒΟΛΗΣ 19:00 «Awake : The life of Yogananda» | «Yocananda: Το ταξίδι της αφύπνισης»

 (87’)  Πάολα ντι Φλόριο, Λίσα Λίμαν

Ντοκιμαντέρ που ακολουθεί τη ζωή και το έργο του Παραμαχάνσα Γιογκανάντα (1893 – 1952) του Ινδού guru που έφερε τη yoga και τη φιλοσοφία τής αυτοπραγμάτωσης στον δυτικό κόσμο στις αρχές του 20ου αιώνα.

Μέσα από δραματοποιημένες στιγμές της ζωής του, πλούσιο αρχειακό υλικό και συνεντεύξεις με ανθρώπους που τον έζησαν και άλλους που εμπνεύστηκαν από το έργο και την φιλοσοφία του, το ντοκιμαντέρ των ντι Φλόριο και Λίμαν αποτελεί ένα σοβαρό ντοκουμέντο αλλά κι έναν κάπως μονόπλευρο φόρο τιμής στον yogi / guru που πρώτος έφερε τη yoga στην μεταπολεμική Αμερική της δεκαετίας του ’20 και την έκανε ένα είδος «εξωτικής μόδας», με τους πλούσιους και τους πιο ανοιχτόμυαλους να προσηλυτίζονται εύκολα σε αυτή τη νέα (για εκείνους) φιλοσοφία τής εξερεύνησης του εαυτού μέσα από το σώμα και το μυαλό. Ο Γιογκανάντα κατάφερε (έξυπνα) να φέρει κοντά του και πιστούς χριστιανούς, καθώς συμπεριελάμβανε τον Χριστό ανάμεσα στις θεότητές του, προτρέποντάς τους να βρουν τον Θεό μέσα τους, μέσα από τις ασκήσεις αυτοσυγκέντρωσης και ουσιαστικής «γνωριμίας» με το σώμα τους. Ωστόσο, η μαζική συρροή πιστών και θαυμαστών, εκτός από φήμη και υλικό πλούτο, αναπόφευκτα έφερε και δυσπιστία, περίεργες φήμες και σκάνδαλα πάσης φύσεως, που μπορεί να στιγμάτισαν, έστω και περιστασιακά, την ως τότε «ιερή» φήμη τού yogi και των ακολούθων του, όμως ξεχάστηκαν μετέπειτα, με την έκδοση της αυτοβιογραφίας του, «Η Αυτοβιογραφία ενός Γιόγκι», βιβλίου – Βίβλου για τους απανταχού ακολούθους του μέχρι και σήμερα. «Αν δεν είχα διαβάσει αυτό [το βιβλίο], μάλλον δεν θα είχα ζωή», δηλώνει ο Τζορτζ Χάρισον σε αρχειακή συνέντευξη, ενώ ο Στιβ Τζομπς φημολογείται πως είχε μόνο αυτό το βιβλίο στο iPad του την τελευταία περίοδο της ζωής του.

Γαλλοφωνία – Βραδιά Γαλλικής ποίησης και μουσικής

Ο Σύλλογος Άργος – Abbeville με την υποστήριξη του Δήμου Άργους Μυκηνών διοργανώνει «Βραδιά Γαλλικής ποίησης και μουσικής» στην αίθουσα τέχνης και πολιτισμού Μέγας Αλέξανδρος, στο Άργος, την Κυριακή 19 Μαρτίου, στις 7 μ.μ.

Εισαγωγή: «Η Ελλάδα μέλος της Γαλλοφωνίας» από τον Γιώργο Κόνδη

Τραγούδι: Κατερίνα Βεργάδου
Πιάνο: Καίτη Γρατσέα
Αναλόγιο: Αρίστη Κούρτογλου, Κατερίνα Βεργάδου και Alexis Roys

Eifel Tower – Φωτογραφία από το blog – A Peaceful Heart, by Miki.

Γαλλοφωνία

Η γαλλοφωνία, που πρωτοεμφανίστηκε το 1880 κάτω από τη γραφίδα του γεωγράφου Ονήσιμου Ρέκλου για να περιγράψει τη γλωσσική και πολιτιστική κοινότητα που αποτελούσε η Γαλλία με τις αποικίες της, έχει σήμερα απελευθερωθεί από την αποικιακή χροιά και προσδιορίζει δυο διαφορετικές αλλά αλληλοσυμπληρούμενες πραγματικότητες. Στην ευρύτερή της έννοια, περιλαμβάνει το σύνολο των δράσεων προώθησης της γαλλικής γλώσσας και των αξιών των οποίων είναι φορέας, ανεξάρτητα από τις χώρες στις οποίες αυτές αναπτύσσονται. Με τη θεσμική έννοια, η Γαλλοφωνία προσδιορίζει μία διεθνή οργάνωση 57 κρατών και κυβερνήσεων και 20 κρατών-παρατηρητών, που έχουν επιλέξει να προσχωρήσουν στον Καταστατικό της Χάρτη.

Louvre Museum, Daru Gallery, Παρίσι, 1927. Η Galerie Daru φιλοξενεί σπουδαίες Ελληνικές Αρχαιότητες.

Η Γαλλοφωνία κληρονόμησε τις δημοκρατικές αξίες και την ανθρωπιστική φιλοσοφία που προασπίζεται από την Ελλάδα. Επίσης, η γαλλική γλώσσα συνδέεται στις ρίζες της με την ελληνική, όχι μόνο ετυμολογικά όσον αφορά στο λεξιλόγιό της, αλλά και νοητικά και πνευματικά, όσον αφορά στις αντιλήψεις της και την κατανόηση των πραγμάτων που εκφράζονται μέσω της γλώσσας. Το ό,τι ο πρώτος πολιτισμός στην Ευρώπη συναντά τη γαλλόφωνη οικογένεια είναι ένα γεγονός μεγάλης συμβολικής αξίας και δυνατό μήνυμα υπέρ της πολιτιστικής ποικιλίας.

Για την Ελλάδα, η Γαλλοφωνία αποτελεί, ταυτόχρονα, άνοιγμα σε ένα δίκτυο σχέσεων στις πέντε ηπείρους σε όλους τους τομείς, αλλά και ανακάλυψη νέων αλληλεγγυών πέραν της κοινής γλώσσας. Το επίσημο διάβημα ένταξης πρέπει να συνοδεύεται από μία πραγματική δέσμευση και κινητοποίηση όλων των γαλλόφωνων σε όλους τους κλάδους της ελληνικής κοινωνίας: καθηγητές, συγγραφείς, εκδότες, καλλιτέχνες, αλλά και επιστήμονες, δημοσιογράφους, οικονομικούς φορείς και απλούς πολίτες.

Αυτή είναι η σημασία της Γενικής Συνάντησης Γαλλοφωνίας, που αναφέρεται σε όλους τους τομείς της ελληνικής κοινωνίας που θέλουν την αναγέννηση μιας μοντέρνας Γαλλοφωνίας στον ελληνικό χώρο.

Στις 26 Οκτωβρίου 2004, η Ελλάδα συνάντησε την μεγάλη γαλλόφωνη οικογένεια και έγινε συνεργαζόμενο μέλος της Διεθνούς Οργάνωσης Γαλλοφωνίας. Η απόφαση αυτή των ελληνικών αρχών τιμά όσες και όσους επιλέγουν καθημερινά, στην Ελλάδα, τη γαλλική γλώσσα, στον εργασιακό, οικογενειακό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Η Ελλάδα έγινε πλήρες μέλος της Διεθνούς Οργάνωσης Γαλλοφωνίας στις 28 και 29 Σεπτεμβρίου 2006, κατά την Διυπουργική Διάσκεψη της Γαλλοφωνίας, στο Βουκουρέστι.

«Φιλελεύθερη Επανάσταση», Διάλεξη του Αναπληρωτή Καθηγητή του ΕΚΠΑ κ. Αριστείδη Χατζή στο Ναύπλιο

Ο Ρήγας και ο Κοραής σε έργο του Θεόφιλου

Στα πλαίσια του εορτασμού της Επετείου της Εθνικής Παλιγγενεσίας, ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Αργολίδας, συνδιοργανώνει με τον Δήμο Ναυπλιέων, το Ναυπλιακό Ίδρυμα Ιωάννης Καποδίστριας και τον Προοδευτικό Σύλλογο Ναυπλίου «Ο Παλαμήδης» διάλεξη του Αναπληρωτή Καθηγητή του ΕΚΠΑ κ. Αριστείδη Χατζή με τίτλο: «Φιλελεύθερη Επανάσταση».

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στο Βουλευτικό την Κυριακή 26 Μαρτίου 2016 και ώρα 11.30 π.μ. με ελεύθερη είσοδο.

Ο Αριστείδης Χατζής είναι Αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο ΕΚΠΑ, Δρ. Δικαίου και Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Εργασίες του έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Αρθρογραφεί στα μεγαλύτερα ΜΜΕ της Ελλάδας και του Εξωτερικού. Είναι μέλος του επιστημονικού συμβουλίου του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος το βιβλίο του «Φιλελευθερισμός». Ο κ. Χατζής είχε συμμετάσχει στο πρόσφατο Συνέδριο του Συνδέσμου μας για τον Γιώργο Θεοτοκά.

Παρουσίαση του νέου βιβλίου του Μάνου Ελευθερίου «Φαρμακείον Εκστρατείας»

Ο Μάνος Ελευθερίου παρουσιάζει το νέο του μυθιστόρημα «Φαρμακείον Εκστρατείας» στο Ναύπλιο, στο  «Φουγάρο»  την Τετάρτη 22 Μαρτίου 2017 στις 7 μ.μ. Ο συγγραφέας θα συνομιλήσει με τον υπεύθυνο της Βιβλιοθήκης «Ανθός» Γιάννη Στάμο, θα απαντήσει σε ερωτήσεις του κοινού και θα υπογράψει αντίτυπα του βιβλίου του.

Μάνος Ελευθερίου

Φαρμακείον Εκστρατείας

Φαρμακείον Εκστρατείας

Πρόκειται για ένα «μυθιστόρημα», με αυτοβιογραφικές πινελιές αλλά χαλαρή πλοκή, καθώς συντίθεται από πλήθος μη συνδεόμενων μεταξύ τους ιστοριών, πέραν της συναισθηματικής σύνδεσης του πρωταγωνιστή με τους ήρωές του. Όπου «Εκστρατεία» μπορεί κανείς να «διαβάσει» τον προσωπικό αγώνα ζωής του καθενός κι όπου «Φαρμακείο» τους αγαπημένους οικείους που λειτουργούν σα βάλσαμο στις πληγές της εκστρατείας.

Πρωταγωνιστής είναι ένας ηλικιωμένος συγγραφέας που επιστρέφει στη γενέτειρά του κι ακολουθεί εικόνες, σκιές, μυρωδιές, αναζητώντας τα «φάρμακα» που χρειάζονται όσοι «πάσχουν» από αναμνήσεις και μοναξιά.

Κουβεντιάζει με ζώντες και τεθνεώτες, μονολογεί κι αφηγείται μονολόγους άλλων μοναχικών ανθρώπων, των οποίων οι φωνές, οι αλήθειες κι οι φαντασίες συνθέτουν ένα θεατρικό μονόλογο για μια χειμαρρώδη ζωή που κύλησε και κυλάει πάνω στις «ράγες» του Φαρμακείου Εκστρατείας, του πιο ποιητικού από τα πεζά κείμενα του Μάνου Ελευθερίου.

Ο Μάνος Ελευθερίου

Γεννήθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου το 1938. Είναι πεζογράφος, ποιητής και ένας από τους σημαντικότερους εν ζωή έλληνες στιχουργούς. Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2005 για το μυθιστόρημά του «O καιρός των χρυσανθέμων». Το 2013 τιμήθηκε με το βραβείο ποίησης του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη για το σύνολο του έργου του. Ως στιχουργός, έχει στο ενεργητικό του 400 περίπου τραγούδια και έχει συνεργαστεί με τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες. Στίχους του έχουν μελοποιήσει μεταξύ άλλων οι: Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Χατζιδάκις, Δήμος Μούτσης, Γιάννης Μαρκόπουλος, Σταύρος Ξαρχάκος, Χρήστος Λεοντής, Σταύρος Κουγιουμτζής.

Ομιλία στο Δαναό με θέμα: «Ψυχική Υγεία και Αποστιγματισμός»

O Σύλλογος Αργείων «O Δαναός» έχει την τιμή και την ευχαρίστηση να σας αναγγείλει, ότι  την Κυριακή 26 Μαρτίου 2017  και ώρα 7 μ.μ. στην αίθουσα διαλέξεων του Συλλόγου Αργείων «ο Δαναός» θα μιλήσει, ο κ.  Αλέξανδρος Ν. Μουσούρος, Κλινικός ψυχολόγος, ψυχοθεραπευτής, με θέμα: «Ψυχική Υγεία και Αποστιγματισμός».

Θα προβληθούν σχετικές διαφάνειες και θα ακολουθήσει συζήτηση.

Αλέξανδρος Ν. Μουσούρος

Γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε στο Άργος  – Αργολίδας.  Είναι πτυχιούχος Ψυχολογίας, όπου του απενεμήθη το πτυχίο με διάκριση (BA of Arts in Psychology – Distinction). Έχει ειδικευτεί σε μεταπτυχιακό επίπεδο, MS στην Κλινική Συμβουλευτική (MS in Clinical Counseling). Επίσης, κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο – MSc στην Κλινική και Αναπτυξιακή Ψυχοπαθολογία (MSc in Clinical and Developmental Psychopathology) από το Πανεπιστήμιο Vrije Universiteit Amsterdam, όπου φοίτησε με πλήρη υποτροφία που του απενεμήθη από το εν λόγω Κρατικό Πανεπιστήμιο της Ολλανδίας. Έχει παρακολουθήσει για ένα έτος στην Ελληνική Εταιρία Ομαδικής Ανάλυσης και Οικογενειακής Θεραπείας στην Αθήνα, τον 21ο Κύκλο του Εκπαιδευτικού Προγράμματος Ομαδικής Ανάλυσης και Οικογενειακής Θεραπείας.

Έχει ειδικευτεί στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία (Cognitive Behavioral Therapy), στην Εταιρεία Γνωσιακών Συμπεριφοριστικών Σπουδών (Ε.Γ.Σ.Σ.), και στο Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συμπεριφοράς (Ι.Ε.Θ.Σ.) στην Αθήνα. Όπως επίσης, ακολουθεί συνεχή εκπαίδευση και επιμόρφωση στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία (Cognitive Behavioral Therapy), στο Κέντρο Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής, στην Αθήνα.

Έχει εκπαιδευτεί από τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Σχολών Γονέων, ως Εκπαιδευτής – Συντονιστής Σχολών Γονέων και ως Συντονιστής Ομάδων Εφήβων, και είναι επίσημος συνεργάτης του εν λόγω φορέα.

Έχει λάβει μέρος και έχει παρακολουθήσει μία πληθώρα συνεδρίων, σεμιναρίων και ημερίδων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει κάνει πρακτική άσκηση του επαγγέλματος του Ψυχολόγου, για μία σειρά ετών σε ιδιωτικό γραφείο Κλινικού Ψυχολόγου στην Αθήνα. Επίσης, έχει προσφέρει υπηρεσίες Ψυχολόγου κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας. Έχει προσφέρει εθελοντική εργασία ως Ψυχολόγος, στο Ψυχιατρικό Τμήμα του Γενικού Νοσοκομείου Αργολίδας. Από το 2015 διατηρεί το δικό του γραφείο στο Άργος – Αργολίδας και εργάζεται ως ιδιώτης.

Τα πεδία του ενδιαφέροντός του είναι, η Ψυχική Υγεία, η Ψυχοπαθολογία, η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία, η Ατομική και Ομαδική Ψυχοθεραπεία, η Ατομική και Ομαδική Συμβουλευτική, η Κλινική Άσκηση και Εκπαίδευση, η Κλινική Έρευνα, η Ομαδική Ανάλυση και Οικογενειακή Θεραπεία.

Τέλος, εκτός από το κλινικό έργο αντλεί μεγάλο ενδιαφέρον και πάθος για την κλινική έρευνα σε επίπεδο επιστημονικής αρθρογραφίας, με δημοσιεύσεις σε επιστημονικά συγγράμματα του κλάδου της ψυχικής υγείας και της υγείας εν γένει, όπως όμως και για αρθρογραφία ενημέρωσης μη ειδικών στον κλάδο της ψυχικής υγείας, με δημοσιεύσεις στον τύπο.

Κοινοβουλευτικές Ιστορίες «Οι Άγνωστες πτυχές του ’21»

Παρακολουθήστε το Σάββατο στις 9 το βράδυ, στον Τηλεοπτικό Σταθμό της Βουλής των Ελλήνων το ντοκιμαντέρ, «Κοινοβουλευτικές Ιστορίες» με θέμα την επανάσταση του 1821.

Οι κορυφαίες αλλά και οι «σκοτεινές» πλευρές του αγώνα, προβάλλονται σε ένα ωριαίο ντοκιμαντέρ που επιμελήθηκε και παρουσιάζει ο Παναγιώτης Κάμπρας.

Σκηνή από τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ.

Σκηνή από τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ.

Στο Παλαμήδι του Ναυπλίου, ο Γενικός Γραμματέας της Αργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης Ιστορίας & Πολιτισμού, Αναστάσιος Τσάγκος, μας οδηγεί στον προμαχώνα του Μιλτιάδη, τον αληθινό χώρο φυλάκισης του Κολοκοτρώνη, ενώ ο Πρόεδρος της Αργολικής Βιβλιοθήκης, Γιώργος Γιαννούσης, στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, μας μιλά για τη δολοφονία του πρώτου αρχηγού του ελληνικού κράτους Ιωάννη Καποδίστρια.

Αναμνηστική φωτογραφία στο Παλαμήδι, από τα γυρίσματα της τηλεοράσεως της Βουλής, για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ «Κοινοβουλευτικές Ιστορίες». Από αριστερά ο Γιώργος Γιαννούσης, Πρόεδρος της Αργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης Ιστορίας & Πολιτισμού, στη μέση ο γνωστός δημοσιογράφος Τάκης Κάμπρας, δεξιά ο Τάσος Τσάγκος, Γενικός Γραμματέας της Αργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης.

«Άγνωστες πτυχές της Επανάστασης του 1821». Σάββατο 25 Μαρτίου 2017 στις 21:00, στον Τηλεοπτικό Σταθμό της Βουλής των Ελλήνων.

Το Πρώτο Εθνικό Νομισματοκοπείο. Άργος 1822 – Αίγινα 1828

Η Πρώτη Εθνική Συνέλευση των Επαναστατημένων Ελλήνων [1] εξουσιοδοτεί τον Πρόεδρο του Εκτελεστικού σώματος Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, να υλοποιήσει μία από τις σημαντικές αποφάσεις της. Να δημιουργηθεί δηλαδή το συντομότερο δυνατό Ελληνικό Εθνικό Νόμισμα, χωρίς να περιμένουν να ολοκληρωθεί με επιτυχία η Επανάσταση του Έθνους. Το όνομά του ορίστηκε να είναι η Δραχμή.

Η Παναγία η Κατακεκρυμμένη. Φωτογραφία του Γάλλου Αρχαιολόγου Antoine Bon (;) περίπου στα 1930.

Ένα χρόνο περίπου μετά την καταστροφή του από τον Κιοσέ Πασά Μουσταφάμπεη ή Κεχαγιάμπεη (24/4/1821) [2] το Άργος αποφασίστηκε να είναι η έδρα του πρώτου Ελληνικού Νομισματοκοπείου.Το μοναστήρι της Παναγίας της Κατακεκρυμένης (της Πορτοκαλούσας), που δεσπόζει στην πλαγιά του Λόφου της Λάρισας κάτω από το Πελασγικό Κάστρο του Άργους, έκριναν ότι είναι το καλύτερο και ασφαλέστερο μέρος για να κοπούν τα πρώτα ελληνικά νομίσματα.

Στην Καρδαμύλη της Μεσσηνιακής Μάνης ένας κιβδηλοποιός είχε στήσει ένα μηχάνημα κοπής κίβδηλων νομισμάτων (ανθούσε τότε η κιβδηλοποιία). Ήταν το μόνο γνωστό και διαθέσιμο που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί αμέσως. Έτσι τον Μάρτιο του 1822 ο Δημήτριος Καλαμαριώτης εξουσιοδοτήθηκε ν’ αγοράσει αυτήν τη «μάκινα» όπως την έλεγαν και να την φέρει στο Άργος. Πράγματι αγοράστηκε και οι εργασίες για την ετοιμασία τα κοπής της Δραχμής ξεκίνησαν, αλλά προχωρούσαν αργά και με προβλήματα. Χρειάζονταν χρυσός, ασήμι και χαλκός. Τα λάφυρα από την Άλωση της Τριπολιτσάς (23/9/1821) είχαν μοιρασθεί τα περισσότερα στους νικητές καπετανέους και στους στρατιώτες τους. Πρότειναν να λιώσουν τ’ ασημένια σκεύη από τις εκκλησίες, ως έσχατη και άμεση λύση για την εύρεση ασημιού.

Έπρεπε, επίσης, να βρεθεί ικανός χαράκτης για την χάραξη της δραχμής. Βρέθηκε στο πρόσωπο ενός ικανού τεχνίτη στην κατασκευή ασημένιων αντικειμένων  και κιβδηλοποιού, του Αρμενικής καταγωγής Χατζηγρηγόρη Πυροβολιστή (Χατζή – Κιρκορ), που διορίστηκε ως Πρώτος Έλληνας χαράκτης του Εθνικού Νομισματοκοπείου. Ως πρώτα νομίσματα αποφασίσθηκε ότι θα κοπούν, το ασημένιο πεντάδραχμο και ο χάλκινος οβολός.

Στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα τα οθωμανικά νομίσματα που κυκλοφορούσαν ήταν –βασικά- τα ασημένια «γρόσια» και οι «παράδες».

Στις 16/3/1822 ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος με διάταγμά του καθόρισε τις επίσημες ισοτιμίες όλων των γνωστών νομισμάτων που κυκλοφορούσαν τότε στην απελευθερωμένη από την εθνική επανάσταση Ελλάδα. Όπως:

• Τα χρυσά νομίσματα του σουλτάνου Αχμέτ του Γ’, τα λεγόμενα  «φουντούκια», που κυκλοφόρησαν από το 1703 έως το 1730, ισοδυναμούσαν με 11 γρόσια και 20 άσπρα το καθένα.
• Τα χρυσά νομίσματα του σουλτάνου Μαχμούτ τα αποκαλούμενα από τον λαό «Μαχμουδιέδες» που κυκλοφορούσαν από το 1730 έως 1754 και ισοδυναμούσαν με 26 γρόσια το καθένα.
• Τα χρυσά νομίσματα του Μουσταφά του Γ’, τα ονομαζόμενα από τον λαό «Αϊναλιά» και ισοδυναμούσαν με 33. Ήταν από τα πλέον περιζήτητα και ακριβά.
• Τα γαλλικά ναπολεόνια, οι βρετανικές λίρες, οι κορώνες.
• Τα αυστριακά νομίσματα της Μαρίας Θηρεσίας, τα ονομαστά «Τάλιρα Ρεγγίνα» (σ’ αυτά είχαν ιδιαίτερη προτίμηση οι Υδραίοι και νησιώτες καπετάνιοι καραβοκύρηδες. Όλα αυτά και άλλα ξένα νομίσματα, 26 συνολικά, είχαν τη δική του ισοτιμία με το γρόσι, όπως την προσδιόριζε το διάταγμα της 16/3/1822.

Δράμαλης (Μαχμούτ) πασάς (1780 – 1822)

Οι εργασίες του πρώτου Εθνικού Νομισματοκοπείου στο μοναστήρι της Παναγίας της Κατακεκρυμένης στο Άργος διεκόπησαν αρχές Ιουλίου 1822 λίγο πριν ολοκληρωθούν. Γιατί η μεγάλη στρατιά του Μαχμούτ Πασά (1788-1822) πέρασε τον Ισθμό της Κορίνθου χωρίς αντίσταση και στις 13 Ιουλίου 1822 μπήκε στο Άργος. Η πόλις καταστράφηκε ξανά για δεύτερη φορά μέσα σε 15 μήνες και εκατοντάδες κάτοικοί του σφαγιάστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν. Έτσι ναυάγησε – λόγω Δράμαλη- η πρώτη προσπάθεια να κοπούν τα πρώτα ελληνικά νομίσματα στο Α’ Εθνικό νομισματοκοπείο που στήθηκε στο Άργος την άνοιξη του 1822.

Μετά την καταστροφή του Δράμαλη στα Δερβενάκια 26-27/7/1822 η προσωρινή κυβέρνηση με απόφαση του εκτελεστικού σώματος τύπωσε χαρτονομίσματα αξίας 100, 250, 500, 700 και 1000 γροσίων για την ενίσχυση του Εθνικού Αγώνα. Τα χαρτονομίσματα αυτά δεν είχαν σχεδόν καμία ανταπόκριση ούτε από τους Έλληνες ούτε από τους ξένους και η αξία του μηδενίστηκε.

Η Β’ Εθνοσυνέλευση του Άστρους το 1823 πήρε ξανά την απόφαση ότι είναι καθήκον της η έκδοση εθνικού νομίσματος. Και επανέλαβε ότι πρέπει να κοπούν ασημένιες δραχμές και χάλκινοι οβολοί. Κάθε δραχμή προσδιόρισαν την ισοτιμία της με 100 οβολούς. Ούτε και τούτη τη φορά το θέμα προχώρησε.

Ξανά και πάλι εμφύλιος πόλεμος, φατριασμός, διχασμοί, η επαναστατημένη Ελλάδα να βλέπει τα παιδιά της να σκοτώνονται μεταξύ τους και να μην έχει πού ν’ ακουμπήσει να πάρει μία ανάσα. Ο χρυσός, τ’ ασήμι, τα μέταλλα τ’ αναγκαία για να κοπούν τα νομίσματα έγιναν καπνός, όπως και το δάνειο της Ανεξαρτησίας (2.800.000 αγγλικές λίρες) που πήραμε το 1825. Και ο Ιμπραήμ Πασάς εισέβαλε ανενόχλητος στο Μωριά ρημάζοντάς τον.

Ιωάννης Καποδίστριας, Λιθογραφία γύρω στο 1818., Καλλιτέχνες: «von L Brand ν{οη} R. Weber».

Μετά τη ναυμαχία του Ναβαρίνου (8/10/1827) και την απελευθέρωση της χώρας και με την έλευση του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια (7/1/1828) το θέμα το πέρασε πλέον στην αρμοδιότητά του και απεφάσισε: πρώτον την άμεση δημιουργία Εθνικού Νομισματοκοπείου και δεύτερον να μην δημιουργήσει τη Δραχμή, αλλά ως νομισματική μονάδα τον αργυρό «Φοίνικα». (Το μυθικό πουλί των αρχαίων που αναγεννάται από τις στάχτες του, όπως η Ελλάδα).

Πολλαπλάσιο του αργυρού φοίνικα θα ήταν η χρυσή «ΑΘΗΝΑ» αξίας 20 φοινίκων και το ήμισυ αυτής 10 φοινίκων. Δυστυχώς λόγω ελλείψεως χρυσού, χρυσά νομίσματα δεν εκόπησαν.

Αρχές του 1828, ο Ιωάννης Καποδίστριας έλαβε ως δωρεά 1.500.000 ρούβλια από τη ρωσική κυβέρνηση αλλά και άλλες αξιόλογες δωρεές από τους υπόλοιπους συμμάχους των Ελλήνων. Τα χρήματα αυτά έδωσαν στον κυβερνήτη την ευκαιρία να ξεκινήσει αμέσως τη δημιουργία εθνικού νομίσματος.

Ο Φοίνικας, το πρώτο νόμισμα του νεοσυσταθέντος ελληνικού κράτους, κόπηκε από τον Καποδίστρια στην Αίγινα το 1828. Στο πίσω μέρος σχηματίζεται κύκλος από δύο κλαδιά δάφνης και ελιάς.

Έδωσε εντολή και στις 22 Μαΐου 1828 ο Αλέξανδρος Κοντόσταυλος τον οποίο διόρισε ως πρώτο έφορο του υπό ίδρυση Εθνικού Νομισματοκοπείου Ελλάδος, πήγε σε ειδική αποστολή στη Μάλτα και με 100 στερλίνες αγόρασε 2 μηχανές κατασκευής νομισμάτων του 1783 και 1797. Ανήκαν στο Τάγμα των Ιωαννιτών Ιπποτών της Μάλτας, που είχε πάψει να λειτουργεί πριν 30 χρόνια όταν το τάγμα εκδιώχθηκε από τους Γάλλους και εγκατέλειψε τη Μάλτα. Μαζί με άλλα αναγκαία εξαρτήματα που αγόρασε στη Μασσαλία, στις 20/11/1828 έστησε το νομισματοκοπείο στην Αίγινα, στο ισόγειο του κτιρίου, που ο λαός ονόμασε «το παλάτι του Μπάρμπα-Γιάννη» και χρησίμευσε ως κυβερνείο του Ιωάννη Καποδίστρια για λίγο καιρό προτού μετακομίσει στην πρωτεύουσα στο Ναύπλιο.

Τα χάλκινα νομίσματα που εξέδωσε ο Καποδίστριας.

Τα πρώτα νομίσματα της ελεύθερης Ελλάδας εκόπησαν στις 27/06/1829. Και είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι και το πρώτο αρχαίο ελληνικό νόμισμα οι «χελώνες», είχαν κοπεί τον 7^ον αιώνα π.Χ. πάλι στην Αίγινα, που τότε ήταν αποικία των Αργείων από τον βασιλιά του Άργους τον Φείδωνα. Τελικά τέθηκαν σε κυκλοφορία μόνο 4 εκδόσεις. Ο αργυρός «Φοίνικας» τα χάλκινα «λεπτόν», «πεντάλεπτον» και «δεκάλεπτον» και το 1830 το χάλκινον «εικοσάλεπτον».

Αργυρός στατήρας Αίγινας (480 π.χ.)

Χελώνα της Αίγινας (480 π.Χ.)

Ο γνωστός μας (από την πρώτη προσπάθεια στο Άργος) Αρμένης Χατζηγρηγόρης  ήταν ο χαράκτης των ασημένιων «φοινίκων», που έγιναν από λιώσιμο ασημένιων διακοσμήσεων και όπλων, ενώ τα χάλκινα νομίσματα έγιναν από κατεστραμμένα πυροβόλα και είδη οικιακής χρήσεως. Τις χαράξεις του 1830 τις έκανε  τεχνίτης με το όνομα «Δάσκαλος» Γεώργ. Παπακωσταντόπουλος από την Καρύταινα, των δε κοπών του 1831 ο Καρπενησιώτης Δημ. Κοντός. Συνολικά εκόπησαν 11.978 ασημένιοι φοίνικες.

Γενική Εφημερίς

Η 4^η Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων που έγινε στο αρχαίο θέατρο του Άργους (11/07 έως 6/08/1829) ενέκρινε ψήφισμα (το Ζ/31/7/1829) για τη λειτουργία του Νομισματοκοπείου και την κυκλοφορία του νέου νομίσματος εγκρίνοντας έτσι όλες τις μέχρι τότε αποφάσεις και πράξεις του Ιωάννη Καποδίστρια. Μάλιστα στις 30/7/1829 στα μέλη της Δ’ Εθνοσυνέλευσης μοιράσθηκαν ως δώρο τα πρώτα νομίσματα που κυκλοφόρησαν.

Οι φοίνικες του Καποδίστρια

Το 1831 αναγκάσθηκε ο Ιωάννης Καποδίστριας να κυκλοφορήσει χάρτινους φοίνικες [3]. Την απόφασή του αυτή ο πρώτος κυβερνήτης της χώρας μας την αιτιολόγησε με λόγια που μακάρι να τα ακούγαμε και σήμερα από τους νυν κυβερνώντες μας. «…χρεωστούντες να εξεύρωμεν τον τρόπον να θεραπεύσωμεν την ανάγκην ταύτην (δηλαδή την έλλειψη χρημάτων) χωρίς να επιφορτίσωμεν με νέους φόρους την γεωργίαν και το εμπόριον, τα οποία πρέπει να αναζωογονήσωμεν ως παθόντα εκ της παρελθούσης ανωμαλίας…». Οι χάρτινοι φοίνικες τυπώθηκαν στην Αίγινα την 1/7/1831. Η συνολική αξία τους ανήλθε στο ύψος των 500.000 φοινίκων, από 3.000.000 που είχαν αρχικά ορισθεί, τυπώθηκαν ονομαστικές αξίες των 5, 10, 50 και 100 φοινίκων. Τα χαρτονομίσματα μη έχοντας αντίκρισμα σε χρυσό ή ασήμι δεν απέκτησαν την εμπιστοσύνη Ελλήνων και ξένων και απέτυχαν.

Το Τάλληρο του Όθωνα, 1833, κοπής Μονάχου.

Μετά τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια (27/9/1831) και την έλευση του νεαρού βασιλιά Όθωνα στο Ναύπλιο (18/1/1833) οι Βαυαροί που δεν ήθελαν ν’ ακούσουν καν για τις ημέρες και τα έργα του Α’ Κυβερνήτη της Ελλάδος, στις 1/2/1833 με μία από τις πρώτες αποφάσεις του Όθωνα σταμάτησαν τις εργασίες του Εθνικού Νομισματοκοπείου στην Αίγινα [4] και απεφάσισαν ότι το νέο νόμισμα της χώρας θα είναι πλέον η Δραχμή που από τότε έως το 2002 που την αντικατέστησε το ευρώ, πέρασε πολλά ευχάριστα και δυσάρεστα και εμείς μαζί της περισσότερα…

Υποσημειώσεις

[1] Οι εργασίες της Α’ Εθνοσυνέλευσης άρχισαν την 1/12/1821 στον ημιυπόγειο ναό του Αϊ-Γιάννη στο Άργος (ο σημερινός ναός του Αϊ-Γιάννη κτίσθηκε μετά το 1822 και περατώθηκε από τον Ιωάννη Καποδίστρια το 1829). Οι εργασίες της ξεκίνησαν άσχημα. Οι έριδες και ραδιουργίες έφεραν σε σύγκρουση τον Δ. Υψηλάντη και τον Θ. Κολοκοτρώνη με τους Μαυροκορδάτο και Νέγρη. Η δολοφονία στο Άργος εκείνες τις μέρες του Αντώνη Οικονόμου έκανε το Άργος ανάστατο. Οι πολιτικοί αντιπρόσωποι της Α’ Εθνοσυνέλευσης ένιωθαν μεγάλη ανασφάλεια γιατί ο στρατός είχε αγριέψει και τους απειλούσε. Έτσι αποφάσισαν να τη σταματήσουν και να μεταβούν στην Πιάδα (Νέα Επίδαυρο) χωρίς τον Δ. Υψηλάντη και τον Θ. Κολοκοτρώνη. Εκεί άρχισαν εκ νέου οι εργασίες της από την 20/12/1821 και τέλειωσαν στις 16/01/1822. Ο Μαυροκορδάτος κυριάρχησε και εκλέχτηκε Πρόεδρος του Εκτελεστικού σώματος (προσωρινός πρωθυπουργός).

[2] Στις 25/04/1821, ο Κιοσέ Μεχμέτ Πασάς Μουσταφάμπεης ή Κεχαγιάμπεης με 3.500 Τουρκαλβανούς εισβάλει στο Άργος και επί 6 μερόνυχτα ανενόχλητος το ρημάζει. Σφάζει 700 Αργείους, βιάζει γυναίκες και παίρνει όσα γυναικόπαιδα βρήκε ως σκλάβους. Βλέπε: Αργολική Αρχ. Βιβλιοθήκη: Ο Μεντρεσές του Άργους και η πολύτιμη για τον Αγώνα του 1821 μολύβδινη σκεπή τους.

[3] Δυστυχώς το κόστος παραγωγής κάθε αργυρού φοίνικα ξεπέρασε κατά πολύ την αξία που είχε σαν νόμισμα. Γι’ αυτό και σταμάτησε – μαζί με άλλους λόγους που κυρίαρχος ήταν η απουσία ασημιού- την παραγωγή του.

[4] Ό,τι έχει απομείνει από τα μηχανήματα αυτά βρίσκεται στη συλλογή της Εθνολογικής & Ιστορικής Εταιρείας της Ελλάδος. Μια μικρή πρέσα, βρίσκεται σήμερα δίπλα στα σκαλοπάτια της εισόδου του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου στην Αθήνα.

Βιβλιογραφία

• Αναστάσιος Τζαμαλής, «ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 1828-1979», Εκδόσεις ΝΟΥΜΜΙΟ, Αθήνα 1981.
• Αργειακόν Ημερολόγιον 1930 (Συλλογή Γ. Γιαννούση).
• Κάρολος Μπρούσαλης, «Το Εθνικό Νόμισμα» εφημ. Έθνος (Ιανουάριος 2007).
• Αλέξης Τότσικας, «Η Δραχμή μας», Ιστόραμα, 2002.
• Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Βαρβακείου Σχολής, «Οι φοίνικες του Καποδίστρια: το πρώτο νόμισμα του νεώτερου ελληνικού κράτους», Απρίλιος 2013.

Γιώργος Γιαννούσης

Οικονομολόγος – Πρόεδρος Αργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης Ιστορίας & Πολιτισμού

Διαβάστε ακόμη:

• Το νόμισμα στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο
• Εθνικό Νομισματοκοπείο Αιγίνης
• Εθνοσυνέλευση Α’ (1821)
• Εθνοσυνέλευση Δ΄ (Άργος, 11 Ιουλίου – 6 Αυγούστου 1829)
• Ο Μεντρεσές του Άργους και η πολύτιμη για τον Αγώνα του 1821 μολυβένια σκεπή του

Ομιλία στο Δαναό με θέμα: «Η κήλη του μεσοσπονδύλιου δίσκου και η αντιμετώπισή της με τη μέθοδο της δισκοπλαστικής»

O Σύλλογος Αργείων «O Δαναός» έχει την τιμή και την ευχαρίστηση να σας αναγγείλει, ότι  την Κυριακή 2 Απριλίου 2017  και ώρα 7 μ.μ. στην αίθουσα διαλέξεων του Συλλόγου Αργείων «O Δαναός» θα μιλήσει, ο κ.  Νικόλαος Κ. Σχοινοχωρίτης Ιατρός Ορθοπεδικός με θέμα: «Η κήλη του μεσοσπονδύλιου δίσκου και η αντιμετώπισή της με τη μέθοδο της δισκοπλαστικής».

Νικόλαος  Κ. Σχοινοχωρίτης

Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εξειδικεύθηκε στην Ορθοπεδική τόσο στην Ελλάδα αλλά και στην Βρετανία και την Ελβετία. Εργάστηκε αρχικά στο Νοσοκομείο της Χίου και από τον Ιανουάριο του 2002 εργάζεται στο Νοσοκομείο Άργους, έχοντας εξελιχθεί στο βαθμό του Διευθυντή Ε.Σ.Υ. Έχει συμμετοχή σε ορθοπεδικά συνέδρια που έχουν λάβει χώρα στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό.

Κοινωνική Δραστηριότητα

Έχει διατελέσει μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Γενικού Νοσοκομείου Άργους, καθώς και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ιδίου Νοσοκομείου. Έχει επίσης διατελέσει μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου Αργείων «Ο ΔΑΝΑΟΣ».

Επιστημονική Δραστηριότητα

Έχει μεταπτυχιακό τίτλο «Στη Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας του Ε.Σ.Υ» από το Ελεύθερο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από τον Ιανουάριο του 2014, σε συνεργασία με συναδέλφους από την ορθοπεδική κλινική του Γενικού Νοσοκομείου Άργους, εφαρμόζουν τη μέθοδο της Δισκοπλαστικής σε επιλεγμένα περιστατικά που πάσχουν από κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου στην οσφυϊκή, αλλά και στην θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, καθώς και τη μέθοδο της Κυφοπλαστικής σε επιλεγμένα περιστατικά με κάταγμα σπονδυλικού σώματος.

Κέντρο Ελληνικών Σπουδών –  «Λαϊκισμός, πολιτικό ρίσκο και οικονομική πολιτική στην ελληνική περίπτωση»

«Events Series 2016-2017»

«Κοινωνίες σε κρίση: οικονομία, πολιτική, πολιτισμός»

Harvard

Την Τετάρτη 5 Απριλίου 2017 και ώρα 8.00 μ.μ., στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Harvard στο Ναύπλιο (αίθουσα διαλέξεων «Οικογενείας Νίκου Μαζαράκη»), θα δώσει διάλεξη ο Θοδωρής Πελαγίδης, Καθηγητής Οικονομικής Ανάλυσης, Τμήμα Ναυτιλιακών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πειραιώς & NR Senior Fellow, Brookings Institution, US.

Θέμα της διάλεξης, η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο της σειράς διαλέξεων και εκδηλώσεων «Events Series 2017» θα είναι: «Λαϊκισμός, πολιτικό ρίσκο και οικονομική πολιτική στην ελληνική περίπτωση». 

Η εκδήλωση πραγματοποιείται σε συνεργασία με τον Σύλλογο Αποφοίτων του Πανεπιστημίου Harvard στην Ελλάδα.

Σύντομη περίληψη της διάλεξης 

Η εισήγηση αναδεικνύει τα κάτωθι ερωτήματα: Πόση πραγματικά ήταν η βοήθεια που έλαβε η Ελλάδα κατά τη διάρκεια των τριών προγραμμάτων; Που κατευθύνθηκαν τα χρήματα αυτά; Πως μπορεί να εξηγηθεί η μερική αποτυχία των προγραμμάτων; Κατά πόσο η σημερινή δυσμενής κατάσταση μπορεί να εξηγηθεί από ένα δυσλειτουργικό πολιτικό σύστημα και την άνοδο του πολιτικού εξτρεμισμού/λαϊκισμού; Πώς η βιωσιμότητα του χρέους αλλά και της όποιας ανάκαμψης μπορεί να συνδεθεί με το ρίσκο της πολιτικής αγοράς;

Ο καθηγητής Θοδωρής Πελαγίδης

Ο Θοδωρής Πελαγίδης είναι Senior Fellow στο Brookings Institution US, & καθηγητής οικονομικής ανάλυσης στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Έχει διατελέσει Fulbright scholar στο Columbia University, US & NBG professorial fellow στο LSE. Έχει τουλάχιστον 50 δημοσιεύσεις σε διεθνείς επιστημονικές επιθεωρήσεις με κριτές μεταξύ των οποίων: The Journal of Economic Policy Reform, The Journal of Policy Modelling, Cambridge Journal of Economics, International Review of Law and Economics, Journal of Economic Studies, European Journal of Law and Economics, etc. Στην Ελλάδα έχει συγγράψει 12 μονογραφίες. Διεθνώς έχει συγγράψει με τον Μ. Μητσόπουλο τα βιβλία: Understanding the Crisis in Greece. From Boom to Bust, MacMillan/Palgrave 2011 & 2012 (2nd edition), Greece, From Exit to Recovery? Brookings Institution Publ. 2014 και Who’s to Blame for Greece? MacMillan/Palgrave 2016. Έχει δημοσιεύσει άρθρα στους Financial Times, e-CNN, e- NYT & The Guardian.

Παράκτιοι Απολιθωματοφόροι Σχηματισμοί – Ζωή του Παρελθόντος

Η ιστορία των φυσικών επιστημών δεν ακολουθεί μια γραμμική πορεία στον χρόνο.   Υπερφυσικές αντιλήψεις της πρώιμης ανθρώπινης σκέψης αλληλοκαλύπτονται με φιλοσοφικές θεωρήσεις για τον κόσμο, που και αυτές με την σειρά τους συμπλέκονται και συμπορεύονται με νεότερες επιστημονικές ιδέες βασισμένες στο πείραμα και την παρατήρηση. Επιπρόσθετα, οι οικονομικές, κοινωνικές και θρησκευτικές αντιλήψεις κάθε εποχής και τόπου, δημιουργούν τον καμβά πάνω στον οποίον παλιές και νέες ιδέες αλληλοσυγκρούονται.

Τα κάθε λογής υπολείμματα ή ίχνη οργανισμών (ζώων και φυτών) που διατηρούνται μέσα στους γεωλογικούς σχηματισμούς καλούνται απολιθώματα (από +λίθος=πέτρα, αγγλικά fossil, από το λατινικό fossilis=εξορυγμένος) (Stearn & Carroll 1989, Babin 1991).

Το απολίθωμα αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του γεωλογικού περιβάλλοντος, που το φιλοξενεί (πέτρωμα) και των γεωλογικών διεργασιών που το δημιούργησαν, ενώ, παράλληλα, συνιστά τη μαρτυρία ενός οργανισμού που έζησε σε κάποιο πραγματικό παρελθόντα χρόνο και τόπο. Το απολίθωμα συμπυκνώνει στην ύλη και μορφή του πληροφορίες που καλούνται να ανιχνεύσουν και ερμηνεύσουν οι βιολογικές και γεωλογικές επιστήμες. Με άλλα λόγια, τα απολιθώματα είναι τα γράμματα με τα οποία ο πλανήτης μας γράφει την ιστορία του, ενώ τα στρώματα (πετρώματα) της Γης είναι οι σελίδες της.

Θωράκιο του Ταφικού Κύκλου Α των Μυκηνών, από κογχυλιάτη λίθο.

Τα απολιθώματα διακρίνονται σε δύο γενικές κατηγορίες: α) τα σωματικά απολιθώματα (body fossils), τα οποία αντιπροσωπεύουν διατήρηση σωματικού ιστού, συνήθως σκληρά εσω – ή εξω – σκελετικά μέρη ή σπανιότερα το σύνολο των σκληρών ή ακόμη πιο σπάνια και των μαλακών μερών του οργανισμού και β) τα ιχνοαπολιθώματα (trace fossils ή ichnofossils), τα οποία αποτελούν μαρτυρίες της παρουσίας και δράσης του οργανισμού χωρίς όμως να διατηρείται ο ίδιος (π.χ. ίχνη βάδισης, ερπυσμού).

Αμμωνίτης Επιδαύρου από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Ασκληπιείου Επιδαύρου.

Η χρονική κλίμακα της Παλαιολιθικής προιστορίας στηρίζεται στην γεωλογική κλίμακα του χρόνου και σε αλληλένδετα γεωλογικά-κλιματικά φαινόμενα, όπως οι παγετώδεις και οι μεσοπαγετώδεις περίοδοι του Τεταρτογενούς.

Το Τεταρτογενές που είναι η πιο σημαντική περίοδος για την εξέλιξη του Ανθρώπου (HOMO SAPIENS – Ο Σοφός Άνθρωπος) χωρίζεται σε: Πλειστόκαινο (από 1,8 εκατ. χρόνια έως 10.000 χρόνια πριν από σήμερα) και Ολόκαινο (από 10.000 χρόνια έως σήμερα), που είναι δύο πολύ σημαντικές περίοδοι της εξέλιξης.

Στο Πλειστόκαινο, που είχε διάρκεια 1,8 εκατ. χρόνια, υπήρξαν τέσσερις παγετώδεις περίοδοι με τα αντίστοιχα μεσοπαγετώδη διαστήματα. Μέσα στο Πλειστόκαινο εξαφανίστηκε ο Homo habilis (Ο ικανός άνθρωπος), και εμφανίστηκαν ο Homo erectus (ο όρθιος άνθρωπος) πριν 1,6 εκατ. χρόνια, ο Homo sapiens neandertalis πριν 80.000 χρόνια και ο Homo sapiens sapiens (ο σοφότατος άνθρωπος) πριν 35.000 χρόνια. Η Πλειστοκαινική περίοδος συμπίπτει σχεδόν  με την Παλαιολιθική εποχή. Στα απολιθώματα δόθηκε  υπερφυσική διάσταση, μέσα στο γενικό κλίμα δεισιδαιμονικών και μυθολογικών θεωρήσεων για την φύση, που φαίνεται  να κυριαρχεί και στην αντίληψη των πρώτων ιστορικών χρόνων.

Ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος (570 π.Χ. – 480 π.Χ.)

Μια νέα αντίληψη αρχίζει να διαμορφώνεται από το 700 π.χ, στην αρχαία Ιωνία. Εκεί  Έλληνες φιλόσοφοι θέτουν τους θεμέλιους λίθους της επιστήμης. Μερικοί απ’ αυτούς όπως, ο Θαλής ο Μιλήσιος (640-550 π.χ), ο Αναξίμανδρος (610-545 π.χ), ο Πυθαγόρας (580-500 π.χ), ο Ξενοφάνης  ο Κολοφώνιος (570-480 π.χ) και ο Ηρόδοτος (484-425 π.χ) θα αναγνωρίσουν την οργανική προέλευση των απολιθωμάτων (Kuban 2000, Δερμιτζάκης & Τσούρου 2002, Παυλίδης 2007). Γι αυτούς  τα απολιθωμένα όστρακα σε διάφορες περιοχές της ενδοχώρας του τότε γνωστού κόσμου, αποτελούν μαρτυρίες της αλλοτινής παρουσίας της θάλασσας εκεί.

Σχεδόν δύο αιώνες μετά, ο Αριστοτέλης (384-322 π.χ) στα Μετεωρολογικά του, θα ενστερνισθεί τις απόψεις αυτές θεωρώντας ότι τα απολιθωμένα όστρακα υπήρξαν κάποτε ζώντες οργανισμοί. Ωστόσο, παρανοήσεις επικρατούν μέχρι και τον Μεσαίωνα (500-1450 μ.Χ.), συνδυάζοντας δύο αντιθετικές αντιλήψεις για την ιστορία της Γης και της Ζωής:

Την αριστοτέλεια φιλοσοφία αφενός, που θεωρεί τον κόσμο, τα φυτά και τα ζώα αιώνια, αδημιούργητα και αμετάβλητα και αφετέρου την αναδυόμενη στον δυτικό κόσμο βιβλική διδασκαλία, που θεωρεί το σύμπαν και τα περιεχόμενά του δημιουργήματα του Θεού και την ηλικία της πλάσης μόλις μερικών χιλιάδων χρόνων (Kuban 2000, Δερμιτζάκης & Τσούρου 2002). Στον Μεσαίωνα τα απολιθώματα αντιμετωπίζονται ως έργα του Θεού ή του Διαβόλου, ιδιοτροπίες της φύσης υπολείμματα του κατακλυσμού του Νώε ή το αποτέλεσμα «πλαστικής δύναμης» (vis plastica), μιας ακαθόριστης ενδογενούς διεργασίας της Γης.

Ο πολυσχιδής αναγεννησιακός ζωγράφος Λεονάρντο ντα Βίντσι (1452-1519) σηματοδοτεί την είσοδο στην περίοδο του πολιτιστικού κινήματος της Αναγέννησης (14ος-17ος αιώνας), κατά την οποία αναπτύσσεται η σύγχρονη επιστημονική μέθοδος, που αλλάζει οριστικά τον τρόπο μελέτης του κόσμου (Kuban 2000, Δερμιτζάκης 2002). Παρατηρώντας απολιθώματα στα ιζήματα της Λομβαρδίας όπου κατοικούσε σημειώνει: Πάνω από τις πεδιάδες της Ιταλίας, όπου σήμερα πετάνε σμήνη πουλιών, κολυμπούσαν κάποτε κοπάδια από ψάρια. Διαπίστωσε επιπλέον ότι οι διάφοροι ορίζοντες απολιθωμάτων αντιστοιχούν σε διαφορετικούς χρόνους δημιουργίας/καταστροφής, αμφισβητώντας  με τεκμήρια την ευρύτατη διαδεδομένη αντίληψη πως όλα προέρχονται από τον βιβλικό Κατακλυσμό. Είναι η εποχή του Γαλιλαίου, του Νεύτωνα, του Ντεκάρτ, του Μπέικον κ.ά. Εντούτοις, η κοινή αντίληψη αλλά και μεγάλη μερίδα των λογίων της εποχής , εξακολουθούν να πιστεύουν  πως τα απολιθώματα προέρχονται από τον κατακλυσμό του Νώε ή άλλες καταστροφές που συνέβησαν λίγες μόλις χιλιάδες χρόνια πριν.

Στα τέλη του 17ου και αρχές 18ου αιώνα, η επιστημονική επανάσταση θα οδηγήσει την Γαλλία και άλλες ευρωπαικές χώρες στον Διαφωτισμό, της ανερχόμενης αστικής τάξης του Βολταίρου, του Μοντεσκιέ, του Ντιντερό,του Ρουσσώ κ.ά.

Η γαλλική Επανάσταση (1789-1799) θα φέρει μία ακόμη καινοτομία στις επιστήμες της φυσικής ιστορίας. Οι διατηρούμενες από την Αναγέννηση ιδιωτικές συλλογές αξιοπερίεργων αντικειμένων (συμπεριλαμβανομένων των απολιθωμάτων, γνωστές ως Cabinet de Curiosites ή Wunderkammer (Δωμάτια Αξιοπερίεργων ή Θαυμάτων) θα φύγουν από τα χέρια της εκπίπτουσας αριστοκρατίας του 18ου αιώνα, δημιουργώντας τα πρώτα δημόσια ευρωπακά Μουσεία Φυσικής Ιστορίας. Είναι γνωστο ότι μέσα από το σύνολο των υλικών καταλοίπων ανθρωπογενών αλλά και ζωικών/φυτικών που έρχονται στο φως σε μια αρχαιολογική ανασκαφή, μια ξεχωριστή κατηγορία που χρήζει ειδικής μελέτης είναι αυτή των μαλακίων.

Τα μαλάκια συνιστούν μια συνομοταξία του ζωικού βασιλείου που χαρακτηρίζεται από τεράστια ποικιλομορφία ειδών. Υπολογίζεται ότι ο αριθμός τους φτάνει τα 150.000 αρτίγονα είδη και είναι η δεύτερη συνομοταξία μετά τα αρθρόποδα. Μαλάκια σημαίνει ζώα με μαλακό σώμα και στην πλειοψηφία τους καλύπτονται από σκληρό κέλυφος.

Tο μέρος του μαλακίου που αντιστέκεται στη φθορά του χρόνου είναι το  εξωτερικό του κέλυφος, αποκτώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο αρχαιολογική αξία. Το όστρεο, λοιπόν, στα μαλάκια εκκρίνεται από την εξωτερική αδενική επιφάνεια του μανδύα, ο οποίος καλύπτει το μαλακό σώμα του ζώου.  Tα εξωτερικά κελύφη των μαλακίων (με εξαίρεση τα πολυπλακοφόρα) είναι βασικά όμοια: υπάρχει ένα εξωτερικό στρώμα, το περιόστρακο, που αποτελείται από κεράτινη ουσία, την κογχυολίνη, και χρωστικές. Το στρώμα αυτό προστατεύει τα υποκείμενα στρώματα από οξέα που περιέχονται στο νερό και δίνει το χρώμα στο κέλυφος. Έχει οργανική σύσταση και δε διασώζεται αρχαιολογικά. Το υπόλοιπο κέλυφος είναι ασβεστιτικό.

Χάρις στην αξιοσημείωτη ανθεκτικότητά τους σε συνθήκες φυσικής ή χημικής διάβρωσης,-γεγονός που οφείλεται στην παρουσία του ανθρακικού ασβεστίου στην σύστασή τους -τα θαλάσσια μαλάκια αποτελούν σύνηθες εύρημα αρχαιολογικών θέσεων και ιδιαίτερα αυτών που βρίσκονται κοντά στην θάλασσα.

Τα μαλάκια, είτε προέρχονται από την θάλασσα, είτε είναι του γλυκού νερού ή και χερσαία, συνιστούν μια κατηγορία του ζωικού βασιλείου που απ’ ότι φαίνεται αποτέλεσε αντικείμενο συλλογής και κατανάλωσης από τον άνθρωπο, μάλλον σ’ ένα ύστερο στάδιο της εξέλιξής του, γύρω στα 300.000 χρόνια από σήμερα (Claassen 1998).

Η συστηματική εκμετάλλευση οστράκων διαπιστώνεται αρχαιολογικά, σε οικουμενική κλίμακα μόλις κατά την γεωλογική περίοδο του Ολόκαινου (περίπου 10.000 χρόνια από σήμερα). Τα ευρήματα της παλαιολιθικής περιόδου είναι περιορισμένα, γεγονός που ίσως οφείλεται στις δραματικές αλλαγές που γνώρισε η επιφάνεια και το κλίμα του πλανήτη κατά το πέρας του Πλειστόκαινου, με πιο βασική την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, που με την σειρά της οδήγησε στον καταποντισμό απέραντων παραθαλάσσιων εκτάσεων.

Με την έναρξη του Ολοκαίνου και την σταδιακή σταθεροποίηση των ακτογραμμών στην κατάσταση που είναι σήμερα, διαπιστώνεται μια αλλαγή και αρχίζει πλέον η συστηματική κατανάλωση οστρέων από τον άνθρωπο σε παγκόσμιο επίπεδο, από την Ιαπωνία μέχρι την Γη του Πυρρός και από την Καλιφόρνια έως την Τασμανία.

Στην Ελλάδα, οι πρώτες μνείες για μαλακολογικό υλικό γίνονται από τον Τσούντα στο έργο του για τις Κυκλάδες το 1898-1899, μόλις το 1968.

Ο N. j. Shackleton στήνει τον θεμέλιο λίθο στην έρευνα, δημοσιεύοντας τις πρώτες συστηματικές μελέτες για τα είδη των μαλακίων που συλλέχθηκαν από τις ανασκαφές στην νεολιθική Κνωσσό (1968). Αξιοσημείωτη είναι η ογκώδης και συνάμα φιλόδοξη εργασία της Judith C. Shackleton για τα μαλάκια από το σπήλαιο Φράχθι της Αργολίδας (1988).

Τα μαλάκια υπήρξαν, ανέκαθεν, μια από τις θεμελιώδεις πηγές διατροφής του προϊστορικού ανθρώπου στο Αιγαίο. Τόσο τα θαλάσσια όσο και του γλυκού νερού, αλλά και τα χερσαία, έπαιζαν πάντοτε έναν ρόλο έστω και περιορισμένο στο διατροφικό σύστημα των διαφόρων κοινωνιών του πλανήτη. Οι λόγοι που συνετέλεσαν σ’ αυτό είναι αφενός η ευκολία με την οποία συλλέγονται και αφετέρου η θρεπτική τους αξία (Καραλή 2001). Το κέλυφος των μαλακίων χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τον προϊστορικό άνθρωπο (αλλά μέχρι και σήμερα) ως αντικείμενο διακόσμησης. Εκτός από κόσμημα, το όστρεο του μαλακίου χρησιμοποιήθηκε από τον άνθρωπο και ως εργαλείο, για το σχήμα του, την ευκολία κατεργασίας του και την ανθεκτική του φύση.

Όπως έχει αποδειχτεί, τα όστρεα κατά την προϊστορία χρησίμευσαν και ως ανταλλάξιμα προϊόντα που μάλιστα, μέσω πολύπλοκων δικτύων ταξίδευαν εκατοντάδες χιλιόμετρα στην ενδοχώρα της Ευρώπης. Ο λόγος γίνεται για τα περίφημα βραχιόλια από Spondylus (σπανιότερα και από Glycimeris) τα οποία κατά τη διάρκεια της Μέσης και Νεότερης νεολιθικής είχαν αποκτήσει μεγάλη ανταλλακτική αξία, γι’ αυτό και τα βρίσκουμε σε προϊστορικές θέσεις των Βαλκανίων και της ανατολικής Ευρώπης (Karali 1999: 47).

Όπως με όλα τα αντικείμενα του υλικού πολιτισμού και του φυσικού περίγυρου του ανθρώπου, έτσι και στα κοχύλια είχαν αποδοθεί ιδιότητες συμβολικές ήδη από τα πανάρχαια χρόνια. Ο χρωματισμός της επιφάνειάς τους, το σχήμα, το μέγεθος είναι οι πιο εμφανείς παράγοντες για την απόκτηση μιας πλειάδας συμβολισμών που έχουν σχέση αφενός με τη γυναικεία γονιμότητα και σεξουαλικότητα και αφετέρου με την επιθυμία για ευτυχισμένο βίο, για ευζωία (Claassen 1998: 203).

Τα μαλάκια, εκτός από τις πληροφορίες που μας προσφέρουν για τις διατροφικές, κοινωνικές και γενικότερες πολιτιστικές συνήθειες των προϊστορικών πληθυσμών, αποτελούν αξιόλογους αρχαιοπεριβαλλοντικούς δείκτες (Καραλή 2002α: 745).

Η γνώση των τόπων διαβίωσης, το σχήμα και μέγεθος του οστρέου καθώς και η χημική ανάλυση της σύστασής του παρέχουν χρήσιμες ενδείξεις για το μορφοκλιματολογικό πλαίσιο της εποχής, δηλαδή την παλαιογεωγραφία, τις κλιματικές συνθήκες και την πανίδα της εκάστοτε περιοχής. Έτσι για παράδειγμα, σε ιζήματα μιας θαλάσσιας επίκλυσης που έγινε στο Πλειστόκαινο (Τυρρήνιο) συναντάμε συνήθως τα χαρακτηριστικά είδη Natica lactea, Strombus bubonius, Conus guinaicus που δείχνουν θερμή μεσοπαγετώδη εποχή.

Το Strobus bubonius είναι ένα γαστερόποδο που έζησε στην τελευταία Μεσοπαγετώδη  Περίοδο του Πλειστοκαίνου, όταν  το επίπεδο της θάλασσας ήταν πέντε (5) μέτρα υψηλότερα από ότι είναι σήμερα. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το strombus bubonius αποτελεί τον «μάρτυρα»  που δείχνει ότι η θερμή θάλασσα από το Γιβλαρτάρ εισχώρησε στην Μεσογειακή λεκάνη.

Strombus bubonius

Στην ακτή Αρβανιτιάς, στο Ναύπλιο, είναι γνωστή απολιθωματοφόρος εμφάνιση Τυρρηνίου που περιγράφεται από τον Keraudren (1970-72). Αντιπροσωπεύεται από επικλυσιγενή κροκαλοπαγή και ψηφιδοκροκαλοπαγή, εντός των οποίων διατηρούνται τα πλέον ανθεκτικά απολιθώματα Strombus bubonius.

Λεπτομέρεια της εμφάνισης strombus bubonius στην ακτή της Αρβανιτιάς.

Στην παραλία της Αρβανιτιάς, ο βράχος είναι ασβεστόλιθος, που έχει υποστεί έντονη διαγένεση και το υλικό από το οποίο προήλθε είναι ο άργιλος Πρόκειται σύμφωνα με τους γεωλόγους για «νεαρό βράχο», μόλις 120.000 ετών ή και νεότερο μόλις 80.000 ετών!

Μαρία Βασιλείου

Βιολόγος-Ωκεανογράφος

MS, στην Οργάνωση και Διοίκηση, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Διαβάστε ακόμη:

• Αργολίδα: Σύνδεση των προϊστορικών μύθων με τα γεω-περιβαλλοντικά και αρχαιολογικά στοιχεία
• Πολυ(δ)ίψιον Άργος – Μυθολογία και Γεωλογία

Ομιλία με θέμα: «Η μυστική συνέλευση της Βοστίτσας (26 – 30 Ιανουαρίου 1821). Το γεγονός που δρομολόγησε την έναρξη της επανάστασης του ΄21».

Το Σάββατο 8 Απριλίου 2017 στις 7 το απόγευμα θα πραγματοποιηθεί στην αίθουσα του Βουλευτικού Ναυπλίου ομιλία της φιλολόγου και ιστορικού κυρίας Βάνας Μπεντεβή – Σπυροπούλου. Η Βάνα Μπεντεβή – Σπυροπούλου είναι ιδρυτικό μέλος και Πρόεδρος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Αιγιαλείας (ΙΛΕΑ). Έχει ασχοληθεί έως σήμερα με συγκεκριμένα ιστορικά και λαογραφικά θέματα της περιόδου της ελληνικής επανάστασης του 1821. Η ιστορικός θα αναπτύξει το θέμα: Η μυστική συνέλευση της Βοστίτσας (26 – 30 Ιανουαρίου 1821). Το γεγονός που δρομολόγησε την έναρξη της επανάστασης του ΄21.

Η Βάνα Μπεντεβή – Σπυροπούλου θα φωτίσει άγνωστες στο ευρύ κοινό πτυχές της Επανάστασης του 1821 και γεγονότα που οδήγησαν στην δημιουργία του ανεξάρτητου και ελεύθερου ελληνικού κράτους.

Ο Προοδευτικός Σύλλογος Ναυπλίου «Ο Παλαμήδης» δίνει βήμα και λόγο σε επιστήμονες που ερευνούν την ιστορική αλήθεια και παρουσιάζουν τεκμηριωμένες απόψεις για τα γεγονότα μιας σημαντικής, για την δημιουργία και ύπαρξη του σύγχρονου ελληνικού κράτους, εποχής. Τα μέλη και οι φίλοι του Συλλόγου είναι επίσημοι προσκεκλημένοι στην ομιλία της ιστορίας και της αλήθειας της.

Ανδρέας Λόντος. Ο Λόντος εξολοθρεύει περί την Βοστίτσαν δια λοιμού 3000 εχθρών. Peter Von Hess.

Βάνα Μπεντεβή – Σπυροπούλου

Η Βάνα Μπεντεβή – Σπυροπούλου σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιστορία και Αρχαιολογία. Διορίστηκε ως φιλόλογος στο Αίγιο, όπου ζει με την οικογένεια της και εργάζεται στο 2ο Ενιαίο Λύκειο Αιγίου. Ασχολείται συστηματικά με την τοπική Ιστορία τη Λαογραφία και τη λογοτεχνία και δημοσιεύει άρθρα και μελέτες σε τοπικές εφημερίδες και περιοδικά.

Είναι από τα ιδρυτικά στελέχη της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρίας Αιγιαλείας (ΙΛΕΑ) – πρόεδρος και υπεύθυνη του περιοδικού της ΙΛΕΑ «Ρίζες». Επίσης ειδικεύεται στη κριτική λογοτεχνικού  έργου.

Αρθρογραφεί σε εφημερίδες και περιοδικά, με ιστορικά κυρίως θέματα. Ως συγγραφέας, έχει σημαντική εργογραφία: «Το κλέφτικο Δημοτικό τραγούδι», «Η συμβολή της Βοστίτσας στην εγκαθίδρυση του Κοινοβουλευτισμού (1843)», «Ανδρέας Αναστασόπουλος», «Τα αρχοντικά των Αγωνιστών του 1821 στο Αίγιο», και «Η μυστική συνέλευση της Βοστίτσας (26 – 30 Ιανουαρίου 1821)».

Το Επιχείρημα στα Απομνημονεύματα του Στρατηγού Μακρυγιάννη – Διδακτορική Διατριβή, Καρύμπαλη Β. Σοφία.

Μακρυγιάννης – Λιθογραφία του Karl Krazeisen

Καρύμπαλη Β. Σοφία, «Το επιχείρημα στα Απομνημονεύματα του στρατηγού Μακρυγιάννη», Διδακτορική Διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης, Αθήνα, 2012.

Επιχειρήματα του Μακρυγιάννη – Απομνημονεύματα του Στρατηγού Μακρυγιάννη – Ιστοριογραφίες και απομνημονεύματα αγωνιστών του 1821 – Συλλογική δράση των Ελλήνων στην Επανάσταση – Δικαίωση του αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας – Εμφύλιος πόλεμος κατά τη διάρκεια της Επανάστασης – Θρησκευτικό στοιχείο στα κείμενα του Μακρυγιάννη – Λογική ανάλυση της βασικής επιχειρηματολογίας του Μακρυγιάννη…

Για την ανάγνωση της διατριβής της κυρίας Σοφίας Καρύμπαλη, πατήστε διπλό κλικ στον παρακάτω σύνδεσμο: Το Επιχείρημα στα Απομνημονεύματα του Στρατηγού Μακρυγιάννη.

Βιβλίο – Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση «κατ’ επανάληψη» στην Ερμιόνη και οι ιστορικές πτυχές της (18 Ιανουαρίου – 17 Μαρτίου 1827) – Ιωάννης Αγγ. Ησαΐας

Με αφορμή τη συμπλήρωση 190 χρόνων από το ιστορικό γεγονός της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης, μέρος της οποίας διεξήχθη στην Ερμιόνη, από 18 Ιανουαρίου 1827 έως 17 Μαρτίου 1827, ο Δήμος Ερμιονίδας εξέδωσε το βιβλίο του φιλόλογου – ιστορικού, Ιωάννη Ησαΐα με τίτλο, «Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση “κατ’ επανάληψη” στην Ερμιόνη και οι ιστορικές πτυχές της (18 Ιανουαρίου – 17 Μαρτίου 1827)», στο οποίο παρουσιάζονται διεξοδικά τα γεγονότα, μέσα από  τα πρακτικά των Συνεδριάσεων της Συνέλευσης, τις αρχειακές πηγές και τη σχετική βιβλιογραφία. Η  Γ’ Εθνοσυνέλευση, γνωστή σαν Συνέλευση της Τροιζήνας, συνήλθε διαδοχικά, στη Νέα Επίδαυρο, στην Ερμιόνη και στην Τροιζήνα.

Στο εισαγωγικό  σημείωμα  του συγγραφέα διαβάζουμε:

[…] Στα νεότερα χρόνια και κατά τη διάρκεια  της Επανάστασης του 1821,  στην Ερμιόνη φιλοξενήθηκε για δύο  μήνες η Γ’  Εθνοσυνέλευση «κατ’ επανάληψη»  το έτος 1827, που έχει αφήσει ανεξίτηλα τα ιστορικά μήνυματά  της, μια και ήταν η μακροβιότερη και πιο περιπε-τειώδης, αφού εξελίχθηκε και πραγματοποιήθηκε σε τρεις  περιοχές.  Μελετώντας λεπτο-μερειακά  τα συμβάντα της προαναφερόμενης  Συνέλευσης, επιδιώξαμε να αντλήσουμε μέσα από τα χρήσιμα διδάγματα και μηνύματα  τις καλές και ένδοξες στιγμές του σπουδαίου αυτού γεγονότος, ενώ ταυτόχρονα  νιώσαμε τους προβληματισμούς για τις αστοχίες και τα τραγικά λάθη, που σημάδευσαν αυτή την εποχή, με όλα τα συναφή γεγονότα.

Εξώφυλλο του βιβλίου, Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση…

Στο σημείο αυτό θα σταθούμε  για να διερευνήσουμε και να μελετήσουμε διεξοδικά  τη Γ΄  Εθνοσυνέλευση  «κατ’ επανάληψη»  της Ερμιόνης, ώστε να μάθουμε περισσότερα και να αναδείξουμε  ιστορικά την  περίοδο εκείνη, που εκτείνεται χρονικά από τις  18 Ιανουαρίου έως 17 Μαρτίου 1827, αφήνοντας στην αναπόληση των γεγονότων  του τόπου μας, εκτός από κάποιο προβληματισμό,  το δικό της θετικό  μήνυμα στο «ιστορικό γίγνεσθαι». Η συγγραφική  αυτή έρευνα και μελέτη, παρότι είχε   ξεκινήσει μόνο ερευνητικά  κατά το παρελθόν, επανεκκινήθηκε εντατικά, ύστερα από κάποιες συγκυριακές πολιτιστικές διεργασίες  για την προαναφερόμενη Γ’  Εθνοσυνέλευση  στην Ερμιόνη , που προβλήθηκαν στο  κοινωνικό «γίγνεσθαι» της ιδιαίτερης πατρίδας μας το 2015, και για τις οποίες θα αναφερθούμε παρακάτω.

Κατά τη μελέτη  των τριών  ετών 1825, 1826 και 1827 η Ελληνική  Επανάσταση είχε προσλάβει το σχήμα της τραγωδίας με τα όσα είχαν   συμβεί την περίοδο εκείνη. Σ’ αυτή την κρίσιμη καμπή της Επανάστασης,  που κινδύνευε να καταποντιστεί, είχα νιώσει  έντονο προβληματισμό  με τα όσα είχα διαβάσει, γιατί σε όλο το φάσμα της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης , από την Επίδαυρο μέχρι την Ερμιόνη και την Τροιζήνα  διαφαίνεται, από τη μία πλευρά,  η προσπάθεια  εθνικής συμφιλίωσης,  συναδέλφωσης,  συναίνεσης, καλής συνεργασίας,   εδραίωσης της δημοκρατίας  και του κοινοβουλευτισμού, ενώ ήταν ευδιάκριτη στην επίμαχη αυτή περίοδο  και η επίτευξη αλληλεγγύης, η ενότητα και η αβραμιαία φιλοξενία των Ερμιονιτών. Αντίθετα,  από την άλλη πλευρά στην Αίγινα (συσπείρωση Ζαΐμη) και σε κάποιες (λιγοστές) επαναστατικά ελεύθερες  περιοχές  εμφανιζόταν η ιδιοτέλεια,  ο διχασμός, η διχόνοια, η φιλαρχία, η φιλόδοξη αλαζονεία  και οι μικροκομματικές επιδιώξεις. Παρατηρώντας αυτό το αρνητικό και απαράδεκτο σκηνικό σ’ αυτό το επίμαχο χρονικό σημείο,  εύλογα ερχόταν  στη σκέψη  μου το ερώτημα : Γιατί να επικρατεί τόση διχόνοια , τέτοιος διχασμός και τέτοια φιλαρχία και αλαζονεία ανάμεσα στις αγωνιζόμενες ελληνικές ομάδες, που είχαν κοινό στόχο και σκοπό,  σ’ αυτό το όμορφο ελληνικό τοπίο, σε μια Ελλάδα,  που βρίσκονταν σ’ ένα   κρίσιμο και νευραλγικό  από γεωστρατηγικής και πολιτισμικής θέσης σημείο, από τη βαθιά αρχαιότητα   μέχρι σήμερα.  Μήπως  κάποιοι  Αγωνιστές είχαν  λησμονήσει και περιθωριοποιήσει τις πνευματικές ρίζες και τα πνευματικά στηρίγματα, που σαγήνευαν στην έναρξη της Επανάστασης  τις καρδιές της συντριπτικής πλειοψηφίας των αγωνιζομένων Ελλήνων, όπως την αγάπη για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη, την ιδέα της πατρίδας, τη συνείδηση της Ελληνικής καταγωγής, τη μακραίωνη και αξιοθαύμαστη  ιστορία και την πατροπαράδοτη πίστη στον Θεό; Οι απαντήσεις δίνονται  ξεκάθαρα και αναλυτικά  από τις αποφάσεις και τα πρακτικά των συνεδριάσεων στη Γ’ Εθνοσυνέλευση  της Επιδαύρου, της Ερμιόνης «κατ’ επανάληψη» και της Τροιζήνας «κατ’ εξακολούθηση» (1826-1827) αλλά και από τις ενέργειες του Θ. Κολοκοτρώνη και των πληρεξουσίων, που αγωνίστηκαν για το καλό της Πατρίδας με την αδιαμφισβήτητη επισήμανση ότι η Εθνοσυνέλευση στην Ερμιόνη (παρότι δεν πρόλαβε να αποφασίσει τελεσίδικα τη σχεδιαζόμενη εκλογή του Καποδίστρια και ταυτόχρονα να ψηφίσει το Δημοκρατικό Σύνταγμα), ουσιαστικά  κράτησε  όρθια (έσωσε) «κατά κάποιο τρόπο» την Επανάσταση και επισφραγίστηκε ενωτικά η «σωτηρία της» στην Τροιζήνα, όπως  αποδεικνύεται από τις γραπτές μαρτυρίες που ακολουθούν.  Για τούτο, θα προσπαθήσουμε με συγκεκριμένα στοιχεία να αποδείξουμε αυτήν την  ιστορική πραγματικότητα, που δεν έχει τονιστεί στο μέγεθος που της αξίζει και της ταιριάζει. Για να γίνει κατανοητή η μεγάλη προσφορά και το θετικό  αποτέλεσμα  των εργασιών στην  Εθνοσυνέλευση  της  Ερμιόνης , πρέπει πρώτα  να αποτυπωθεί με σαφή και διασταυρωμένα ιστορικά  στοιχεία η αποσαθρωμένη ελληνική  διοίκηση και η  «καταρρέουσα» Ελληνική Επανάσταση, ώστε να φανεί η σωτήρια και εργώδης προσπάθεια του Θ. Κολοκοτρώνη, του Προέδρου Σισίνη , του Γραμματέα Σπηλιάδη και όλων γενικά των συνέδρων της Ερμιόνης, που εργάστηκαν με ανιδιοτέλεια και μεγάλο μόχθο  καθ’ όλη την περίοδο των συνεδριάσεων.

Πριν φθάσουμε σ’ αυτή την τελματώδη κατάσταση  της  Ελληνικής Επανάστασης  και στα πρόθυρα μιας πραγματικής τραγωδίας το 1826, προηγήθηκαν οι εμφύλιες και διχαστικές διαμάχες της περιόδου 1823-1825, ως ανταγωνισμός ισχύος για την ηγεσία της επανάστασης αλλά και του υπό διαμόρφωση νέου ελληνικού κράτους.   Συνάμα η παθολογία  της εποχής εκείνης, που ταλάνιζε  το επαναστατημένο Έθνος, εκφραζόταν με την ανεπάρκεια και «ιδιοτέλεια» του Προέδρου του Εκτελεστικού Γεώργιου Κουντουριώτη, με τις ραδιουργίες ορισμένων πολιτικών, την επικρατούσα ακαταστασία στα ρουμελιώτικα στρατιωτικά σώματα, που  βρίσκονταν  στο Πελοποννησιακό έδαφος, την αποδιοργάνωση των στρατιωτικών, την αναποτελεσματικότητα και αδυναμία επιβολής στη Διοίκηση των αρμοδίων παραγόντων. Το σύνολο αυτών των αρνητικών στοιχείων ακύρωναν κάθε προοπτική δημιουργίας ενός οργανωμένου ελληνικού κράτους στα απελευθερωμένα εδάφη.

Επιπλέον, ο πρωταγωνιστής της απελευθέρωσης της Πελοποννήσου Θ. Κολοκοτρώνης, που ήταν ο μόνος που διέθετε πειθώ και επιβολή να συνενώσει  τον λαό και να ενισχύσει το καταπτοημένο ηθικό του, βρισκόταν φυλακισμένος στην Ύδρα. Μόνο ο ελληνικός στόλος με τον ναύαρχο Ανδρέα Μιαούλη μπόρεσε να δημιουργήσει προσκόμματα  στις εχθρικές δυνάμεις και να ενισχύσει από τη θάλασσα το πολιορκημένο Νεόκαστρο, στην  Πύλο και στον όρμο του Ναυαρίνου.

Μετά τη λήξη του δεύτερου εμφύλιου πολέμου (Δεκέμβριο του 1824) άρχισαν οι αποβατικές επιχειρήσεις του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο (Φεβρ. – Μαρτ. 1825). Αυτές οι επιχειρήσεις έγιναν καταλύτης για την αναφαινόμενη αποδιοργάνωση του νεοσυσταθέντος Ελληνικού κράτους. Μάλιστα ο διχασμός και η διχόνοια πρυτάνευσαν και πάλι αυτήν την δύσκολη περίοδο. Η Ελληνική κυβέρνηση παρέμεινε ανενεργή με Πρόεδρο τον Γ. Κουντουριώτη, ενώ ο στρατός και οι οπλαρχηγοί είχαν κατά κάποιο τρόπο αδρανοποιηθεί. Ο  Κολοκοτρώνης στο αρχικό στάδιο της λυσσαλέας επιθετικότητας του Ιμπραήμ βρίσκονταν φυλακισμένος και άλλοι  στρατιωτικοί είχαν περιθωριοποιηθεί. Επακολουθεί αναδιοργάνωση των ελληνικών πραγμάτων μπροστά στον επικείμενο  κίνδυνο της κατάρρευσης, αποφυλακίζεται ο Κολοκοτρώνης και προχωρεί η Γ’  Εθνοσυνέλευση στην Επίδαυρο, στην Ερμιόνη και την Τροιζήνα. Οι βιαιοπραγίες του Ιμπραήμ κατά των Ελλήνων λειτούργησαν ως αφορμή για την απόφαση της Ιουλιανής συνθήκης του Λονδίνου το 1827, ώστε να αναχαιτιστεί η ενοχλητική παρουσία του Αιγύπτιου Ιμπραήμ.

Από την άλλη πλευρά ο κίνδυνος ανατροπής της Ελληνικής Επανάστασης θέτει σε συναγερμό  και συντονισμό τις τρεις Δυνάμεις, Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία, καθώς η Ελληνική Επανάσταση  είχε μετατραπεί σε γεωπολιτικό ζήτημα. Στις 20 Οκτωβρίου 1827 ο Ιμπραήμ παρακολούθησε την καταστροφή του στόλου του και έτσι ξεκινά μια θετική πορεία για το Ελληνικό ζήτημα  και μια σπουδαία διπλωματική κινητικότητα. Η γεωστρατηγική  αξία της Ελλάδας είχε μεταβάλει τον ρου  της ιστορίας, σε συνδυασμό με τη δυναμικότητα, το πνεύμα και την ψυχή των εξεγερμένων Ελλήνων, που σ’ αυτή τη δύσκολη καμπή του Αγώνα και συγκεκριμένα στην Εθνοσυνέλευση της Ερμιόνης εμπιστεύθηκαν  οι πλειοψηφούντες πληρεξούσιοι τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον ιδανικό ηγέτη, που έδωσε στο  μαχόμενο  Ελληνικό Έθνος τη δυνατότητα, με τους ελιγμούς των συνέδρων της Εθνοσυνέλευσης,  να κερδίσει πολύτιμο χρόνο, και έτσι  φθάσαμε μεθοδικά στην οριστική ήττα των Αιγυπτίων εισβολέων. Τότε, η άλλη πλευρά  «των ενισταμένων»,  μπροστά στον μεγάλο  κίνδυνο του εκφυλισμού και της ανατροπής της Ελληνικής Επανάστασης από τον διχασμό και την εισβολή του Ιμπραήμ, νιώθουν την ανάγκη της συμφιλίωσης και ιδιαίτερα οι έχοντες τάσεις φιλαρχίας, ιδιοτέλειας και ολιγαρχισμού, ακούγοντας τις λέξεις «Πατρίδα  και Θρησκεία», δύο λέξεις με μεγάλη βαρύτητα και συγκινησιακή φόρτιση , που ένωσαν και ενώνουν τον Ελληνισμό πολλούς αιώνες,  από τα πρωτοχριστιανικά  χρόνια μέχρι σήμερα. Αυτήν την εφιαλτική κατάσταση το 1827 ανέτρεψε η διπλωματική κινητικότητα των τριών Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας, που άσκησαν πίεση στους Τούρκους με αποκορύφωμα την Ναυμαχία του Ναυαρίνου.

Είναι, όμως, γεγονός αναμφισβήτητο ότι μετά τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου ένα νέο εθνικό κράτος αναδύθηκε, για να προστεθεί στη συνέχεια στο χάρτη της Ευρώπης, αφού οι τρεις Ευρωπαϊκές Δυνάμεις επέδειξαν ξεκάθαρα την αποφασιστικότητα να επιλύσουν το Ελληνικό ζήτημα όχι  μόνο διπλωματικά, αλλά και με στρατιωτική εμπλοκή.

Η Γ’ Εθνοσυνέλευση «κατ’ επανάληψη» στην Ερμιόνη, παρότι δεν πρόλαβε να διεκπεραιώσει όλο το προγραμματισμένο έργο της (εκλογή Καποδίστρια  και ψήφιση του δημοκρατικού συντάγματος, αλλά και τα άλλα σημαντικά κονοβουλευτικά θέματα), μπορεί να χαρακτηριστεί ως προδρομική (προετοίμασε το έδαφος για κάτι σπουδαίο και σημαντικό στον κοινοβουλευτικό τομέα και σε άλλες θεσμικές αλλαγές) της Τροιζήνας, αφού    προέβη  σε σπουδαιότατες ενέργειες και πράξεις με καθολική σημασία  και  λειτούργησε ως μία μεγάλη διοικητική (κυβερνητική) επιτροπή, που κάλυπτε όλες τις αναφυόμενες ανάγκες του επαναστατημένου Έθνους.  Ταυτόχρονα ισορροπούσε σε τεντωμένο σχοινί, με τις διχαστικές, μικροκομματικές και ιδιοτελείς  αντιδράσεις της μειοψηφίας των ευρισκομένων στην Αίγινα.

Εκτός των άλλων, έπρεπε η «πλειοψηφία» η συγκεντρωμένη στην Ερμιόνη να συνεργαστεί με διάφορους άλλους  παράγοντες (ντόπιους ή ξένους), που ήθελαν να βοηθήσουν τον Αγώνα, ενδυναμώνοντας αναγκαστικά για το καλό της πατρίδας  και τα προσωπικά τους συμφέροντα. Η προσπάθεια, όμως, των παραστατών στην Ερμιόνη και στο αγωνιστικό και διπλωματικό  πεδίο  κράτησε ζωντανή την Ελληνική  Επανάσταση και δεν κατέρρευσε, εάν αναλογιστούμε ότι ο πρεσβευτής της Αγγλίας στην Κωνσταντινούπολη Στράτφορντ Κάνιγκ (ξάδελφος του  Γεωργίου Κάνιγκ) εμπιστεύτηκε μόνον τον Κολοκοτρώνη και  την  Εθνοσυνέλευση της Ερμιόνης  στην πιο κρίσιμη φάση των διπλωματικών εξελίξεων το 1827 και αγνόησε, κατά κάποιο τρόπο, τους παραστάτες  της Αίγινας. Για τούτο,  έστειλε στην Ερμιόνη δύο  σημαντικότατες επιστολές, για τη συνέχιση των διπλωματικών διεργασιών του ελληνικού ζητήματος το ίδιο έτος, που οδήγησαν επιτυχώς στην Ιουλιανή συνθήκη  του  Λονδίνου  και στη νίκη στον κόλπο του Ναυαρίνου, για να επακολουθήσει και να παγιωθεί η οριστική ανεξαρτησία του νέου Ελληνικού κράτους  δυόμισι χρόνια αργότερα με το  Πρωτόκολλο του Λονδίνου. Αυτή η κομβική διπλωματική κίνηση του Στράτφορντ  Κάνιγκ, εάν δεν βρισκόταν στο προσκήνιο ο  Κολοκοτρώνης,  ο μεγάλος  ηγέτης και οι πληρεξούσιοι  της Ερμιόνης, δε θα  μπορούσε να στραφεί  αυτή τη δύσκολη χρονική  στιγμή σε άλλη λύση και διέξοδο.

Εκτός από τις σπουδαιότατες πράξεις, που είχαν καθολική και σημαντικότατη σημασία, διακρίνουμε την όντως πατριωτική στάση των πληρεξουσίων στην Ερμιόνη έναντι των μειοψηφούντων παραστατών στην Αίγινα, γιατί, αν και είχαν  δυναμική παρουσία και αδιαμφισβήτητο κύρος, συγκατατέθηκαν  και αποδέχτηκαν τον τρίτο κοινό τόπο, για να εξασφαλίσουν την πολυπόθητη ενότητα του Έθνους. Βέβαια, οι συγκυρίες, οι  δυσκολίες και το γεγονός της διαιρέσεως και του διχασμού είχε κάπως επηρεάσει τον ζήλο και τη διάθεση των ευρισκομένων συνέδρων στην Ερμιόνη για την επίτευξη γονιμότερης και δημιουργικής προσπάθειας και επιδιώξεως υψηλότερων στόχων με ταχύτατους ρυθμούς. Οι εκτοξευόμενες απειλές ότι θα ακυρώνονταν αργότερα  οι αποφάσεις της Συνέλευσης στην Ερμιόνη από τους πληρεξουσίους στην Αίγινα, δεν έκαμψαν το ηθικό των αγωνιζομένων πληρεξουσίων και συνάμα αναδεικνύουν το μέγεθος του πατριωτισμού, τη συνείδηση της ελληνικής καταγωγής, την αγάπη για την ελευθερία, την πίστη για το δίκαιο του αγώνα και την πίστη στον Θεό, που τους διακατείχε  ενδόμυχα. Ταυτόχρονα , όμως, ήταν φυσικό επακόλουθο να συρρικνωθεί και να περιοριστούν ακούσια η δημιουργικότητα, οι πολεμικές επιχειρήσεις στην Αττική, η προσπάθεια ανακατάληψης του κατειλημμένου Μεσολογγίου στη δυτική Στερεά Ελλάδα, η έκβαση του Αγώνα στην  Πελοπόννησο και η άμεση και ταχεία  επίλυση των οικονομικών και στρατιωτικών αναγκών.

Βέβαια στην Ερμιόνη συζητήθηκαν στην Εθνοσυνέλευση και  προγραμματίστηκαν θέματα πολιτικής, πολιτειακής και νομοθετικής φύσεως, που απασχόλησαν τους συνέδρους με τη δέουσα σοβαρότητα, αλλά δεν ελήφθησαν αποφάσεις άμεσα και ταχύτατα, όχι από έλλειψη πρωτοβουλιών και συναίσθησης του επικείμενου κινδύνου, αλλά από την αγωνία και την αναμονή των προσπαθειών  της συμφιλίωσης και ενότητας με εκείνους, που απειλούσαν με σφοδρότητα από την Αίγινα. Οι πληρεξούσιοι  στην Ερμιόνη ανεδείχθησαν εμπράκτως φιλοπάτριδες,  αγωνιστές και άξια «τέκνα» της Πατρίδας  με πνεύμα αυτοθυσίας και σήμερα νιώθουμε υπερήφανοι, γιατί είμαστε απόγονοι τέτοιων σπουδαίων  αγωνιστών…

Ιωάννης Αγγ. Ησαΐας  

 Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση «κατ’ επανάληψη» στην Ερμιόνη και οι ιστορικές πτυχές της (18 Ιανουαρίου – 17 Μαρτίου 1827)

 Έκδοση, Δήμου Ερμιονίδας, 2017

 ISBN: 978-960-85910-6-6

Με την ευκαιρία, δημοσιεύουμε την πανηγυρική-εορταστική ομιλία του συγγραφέα που εκφώνησε την Κυριακή 12-3-2017, στον Ιερό Ναό των Αγίων Ταξιαρχών,  την ημέρα των επετειακών  εκδηλώσεων μνήμης για τα 190 χρόνια από την «κατ’ επανάληψη» Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Ερμιόνης, παρουσία του Πρόεδρου της Δημοκρατίας (ΠτΔ), Προκόπη Παυλόπουλου.

Εξοχώτατε Κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας

Μεγάλη τιμή και συνάμα  μεγάλη ευθύνη συνεπάγεται η εκφώνηση πανηγυρικού λόγου σε μια ημέρα ιστορικής επετείου, όπως η σημερινή, με τον εορτασμό των 190 χρόνων από τη Γ’(τρίτη)    Εθνοσυνέλευση   «κατ’ επανάληψη» στην Ερμιόνη. Το κορυφαίο αυτό γεγονός, αποτελεί ευνοϊκή συγκυρία, τόσο για την επανασύνδεσή μας με την ιστορία, όσο και για τον αναστοχασμό πάνω στους προβληματισμούς τού τόπου μας και τις προοπτικές του  για το άμεσο μέλλον.

Ερμιόνη, Μητροπολιτικός Ναός Αγίων Ταξιαρχών. Πανηγυρική- Εορταστική ομιλία, Ιωάννη Αγγ. Ησαΐα.

Τη στιγμή αυτή, που παρευρισκόμαστε στον  Μητροπολιτικό Ναό  των Ταξιαρχών,  χαλυβδώνεται  το  πατριωτικό φρόνημα  με τη συμμετοχή μας στον εθνικό και ιστορικό  πανηγυρισμό. Ταυτόχρονα, ο νους και η ψυχή μας στρέφονται στην  Εθνεγερσία του 1821, κατά την οποία  κυριάρχησε ανάμεσα στους  επαναστατημένους Έλληνες από το 1821 έως το 1825, ο ενθουσιασμός και πράξεις ανείπωτης ανδρείας και αυτοθυσίας, ενώ παραλίγο έλειψε να χαθούν τα πάντα, όταν ενεπλάκησαν οι αγωνιζόμενοι Έλληνες σε εμφύλιο σπαραγμό, με έντονα τα χαρακτηριστικά  του διχασμού. Η σκέψη μας ακολουθεί τις δυσμενείς εξελίξεις από το 1825 έως το 1827, που οδήγησαν  την Επανάσταση στα πρόθυρα της  κατάρρευσης, όταν στάλθηκε ο  Ιμπραήμ,  από την Αίγυπτο στην Πελοπόννησο  για την ενίσχυση των  δυνάμεων του Σουλτάνου.

Τα γεγονότα που ακολούθησαν, οδήγησαν τους πληρεξούσιους των επαναστατημένων επαρχιών να συγκεντρωθούν στις 6 Απριλίου του 1826 στη δεκαήμερη Γ’ (τρίτη) Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, που διαλύθηκε αιφνίδια  μετά την πτώση του Μεσολογγίου, με την προοπτική να επαναληφθούν οι εργασίες της μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου του 1826. Επακολούθησαν οι αποτυχημένες προσπάθειες της εντεταλμένης «Επιτροπής Συνελεύσεως» της Επιδαύρου, για τη σύγκληση της Εθνοσυνέλευσης, αλλά ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έντονα προβληματισμένος από τη δραστηριότητα της φιλοαγγλικής ομάδας των πληρεξουσίων, επέλεξε την Ερμιόνη ως τον ασφαλέστερο τόπο συνάθροισης των αντιπροσώπων του λαού.

Στα  τέλη του 1826 η πλειοψηφούσα παράταξη των συνέδρων  της Επιδαύρου, μετά την πατριωτική πρόσκληση του Κολοκοτρώνη έφθασε στην Ερμιόνη, ενώ η μειοψηφική συσπείρωση των «παραστατών» κατέφυγε στην Αίγινα  μαζί με τη  «Διοικητική Επιτροπή»  και έτσι επισφραγίστηκε de facto ο διχασμός    ανάμεσα στις δύο αντιτιθέμενες ομάδες.

Ύστερα από τη συνάθροιση της πλειοψηφίας των πληρεξουσίων στην Ερμιόνη    και  τη σχετική προετοιμασία, στις 18 Ιανουαρίου 1827 άρχισαν οι εργασίες  των  προκαταρκτικών  συνεδριάσεων της Γ’ (τρίτης)  Εθνοσυνέλευσης  μέχρι τη  10^η Φεβρουαρίου 1827 σε παρακείμενη του ιερού αυτού χώρου   αίθουσα της οικίας Οικονόμου, όπου στεγάζεται σήμερα το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο. Μετά την ορκωμοσία των συνέδρων την 11^η Φεβρουαρίου 1827 στον παρόντα Ιερό Ναό  των Ταξιαρχών,  ξεκίνησαν οι τακτικές συνεδριάσεις στην ίδια αίθουσα, με πρόεδρο τον Γεώργιο Σισίνη και τη συμμετοχή 147 αντιπροσώπων συνολικά. Την  17^η Μαρτίου 1827 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες της Συνέλευσης , στις οποίες κατοχυρώθηκαν τέσσερα ψηφίσματα και ελήφθησαν διοικητικές και στρατιωτικές αποφάσεις.

Διερευνώντας όλα τα συμβάντα, τα συνδεόμενα με τη Γ’ (τρίτη)  Εθνοσυνέλευση    στην Ερμιόνη, ανακαλύπτονται σπουδαία ιστορικά στοιχεία, που αναδεικνύουν θετικά τη συμβολή της, γιατί τροχιοδρόμησαν σημαντικές εξελίξεις και τελικά οδήγησαν στο ποθούμενο και στο ζητούμενο.

Ιδιαίτερα αξιόλογο ιστορικό στοιχείο στην εξέλιξη των γεγονότων είναι ο ασφαλής  τόπος επιλογής της Ερμιόνης, με τους λεβεντόψυχους κατοίκους της. Μέσα σ’ αυτό το ευοίωνο κλίμα, ο Γέρος του Μοριά,  ο  Πρόεδρος  Γεώργιος Σισίνης και όλο «το επιτελείο»   μπόρεσαν  να οργανωθούν  και να προσεταιριστούν παραστάτες, που είχαν επίγνωση των κρίσιμων καταστάσεων. Συνάμα, έπαιξαν καταλυτικό ρόλο, οι επιδέξιοι χειρισμοί του εμβληματικού ηγέτη Θεόδωρου Κολοκοτρώνη  και των σωφρονεστέρων πληρεξουσίων,  γιατί αποσοβήθηκε η άμεση σύγκρουση των αντιπάλων παρατάξεων.

Μεταξύ των άλλων, η Εθνοσυνέλευση στην Ερμιόνη ανέπτυξε σημαντικές δραστηριότητες ως «Κυβερνητική Επιτροπή», αφού η «Κυβέρνηση» με πρόεδρο τον Ανδρέα Ζαΐμη βρισκόταν «εγκλωβισμένη» στην Αίγινα. Συνάμα, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο κορυφαίος διοργανωτής του σπουδαίου αυτού εγχειρήματος, διακρίθηκε ως διπλωματικός εκπρόσωπος των αγωνιζομένων Ελλήνων στις διαβουλεύσεις, που είχε με τον Άγγλο Στράτφορντ  Κάνιγκ, πρεσβευτή  της Αγγλίας  στην Κωνσταντινούπολη και διαμεσολαβητή  του Ελληνικού ζητήματος με την Υψηλή Πύλη.

Επιπροσθέτως, κατά τη διάρκεια   των συνεδριάσεων της Συνέλευσης ο Θ. Κολοκοτρώνης αναλώθηκε σε συμφιλιωτικές διαβουλεύσεις με τους φιλέλληνες Βρετανούς, πλοίαρχο Χάμιλτον, αντιστράτηγο Τζωρτζ  και τον ναύαρχο  Κόχραν. Οι συζητήσεις στρέφονταν κυρίως  στην εθνική συμφιλίωση των δύο αντιτιθεμένων ομάδων(στην Ερμιόνη και στην Αίγινα) και την κατάλληλη στιγμή, όλοι μαζί ενωμένοι αποδέχτηκαν την συνέχιση από  κοινού των εργασιών της Εθνοσυνέλευσης στην  Τροιζήνα.

Είναι επίσης, γεγονός προφανές ότι η Συνέλευση στην Ερμιόνη στάθηκε ως στυλοβάτης της Επανάστασης στην πιο κρίσιμη καμπή. Η απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο είχε λειτουργήσει ως καταλύτης για την αποδιοργάνωση του Αγώνα, αφού είχαν προηγηθεί δύο εμφύλιοι πόλεμοι, που είχαν σκορπίσει εθνικό διχασμό, διάσπαση της ηγεσίας και επικράτηση απειθαρχίας στο στράτευμα.

Επιπλέον, κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων στην Ερμιόνη και κατόπιν στην Τροιζήνα, οι διεθνείς συνθήκες απαιτούσαν συντονισμό των τριών Μεγάλων Δυνάμεων, Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας. Σ’ αυτό το επίμαχο  χρονικό σημείο, τονίζουμε ότι η καταστροφική επίθεση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο συνένωσε τα ευρωπαϊκά κράτη, άλλαξε τη συμμαχική διπλωματία υπέρ του Ελληνικού ζητήματος και έτσι σώθηκε η Ελληνική Επανάσταση.

Εκ των πραγμάτων, η Εθνοσυνέλευση στην Ερμιόνη υπήρξε «προδρομική» για τη Συνέλευση στην Τροιζήνα. Τούτο γίνεται αντιληπτό, όχι μόνο  γιατί    οι πληρεξούσιοι  αποδέχθηκαν  την εθνική συμφιλίωση και τη συνέχιση των εργασιών στην Τροιζήνα ,  αλλά και γιατί  είχαν δημιουργηθεί στην Ερμιόνη ώριμες συνθήκες για τη λήψη ρηξικέλευθων   αποφάσεων και ψηφισμάτων, όπως ήταν η οριστική εκλογή του Ιωάννη Καποδίστρια ως Κυβερνήτη και η ψήφιση του «Πολιτικού Συντάγματος της Ελλάδος», βασισμένου στην κοινοβουλευτική Δημοκρατία.

Ωσαύτως, οι πληρεξούσιοι της Γ’(τρίτης)   Εθνοσυνέλευσης, αφήνοντας πίσω τη διχόνοια, επέδειξαν  αδιάσπαστη ενότητα σ’ αυτή τη δύσκολη φάση του Αγώνα και μαζί με τον πατριωτισμό και το αίσθημα της ιστορικής ευθύνης, υπενθυμίζουν  σε όλους μας ότι μπορούμε να ανακάμπτουμε και να μεγαλουργούμε. Συνάμα θεωρώ επιβεβλημένη  υποχρέωση να επισημειώσω ότι μέσα από αυτή την  εκδήλωση  αναδύονται τα μηνύματα  της εθνικής ομοψυχίας, της αγάπης για την Πατρίδα, της πίστης στο θεό και στον δίκαιο αγώνα. Για τούτο ενδείκνυται να υψώσουμε την ιστορία ως δάσκαλο και σύμβουλό μας, να ενεργοποιήσουμε όλες τις δυνάμεις της κοινωνίας μας, θέτοντας ως προτεραιότητα το καθήκον απέναντι στο μέλλον της πατρίδας μας.

Ανάμεσα στα άλλα, ο σημερινός ιστορικός εορτασμός της Εθνοσυνέλευσης οργανώθηκε από την εντεταλμένη  Επιτροπή  του Δήμου μας  υπό τη δημιουργική καθοδήγηση του κ. Δημάρχου Ερμιονίδας, ενώ ταυτόχρονα ολοκληρώθηκε η προετοιμασία του σχεδιασμού της εκδήλωσης με την αγαστή συνεργασία της Περιφέρειας Πελοποννήσου, της Περιφερειακής Ενότητας Αργολίδας, του Δήμου Ερμιονίδας, της Δημοτικής Κοινότητας  Ερμιόνης, του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ερμιόνης και του Ερμιονικού Συνδέσμου, ο οποίος είχε και την αρχική πρωτοβουλία της εορταστικής επετείου των 190  χρόνων  της Συνέλευσης.

Εξοχώτατε κύριε Πρόεδρε της  Δημοκρατίας, Σεβασμιώτατε, εκλεκτή και σεβαστή ομήγυρη, τιμώντας  τη μνήμη των Αγωνιστών οφείλουμε να παραμείνουμε ενωμένοι όλοι μαζί, να  αποδεχθούμε ό,τι αξίζει και να αγωνιστούμε  ενάντια σε ό,τι μάς αλλοτριώνει. Αυτό πρέπει να είναι το αληθινό χρέος μας.

Οι Μυκήνες και το Άργος μέσα από τα μάτια των περιηγητών © Δημήτρης Τότσικας

Αναδρομή στην ιστορία του Άργους και των Μυκηνών

Η ευρύτερη περιοχή του Άργους αποτέλεσε μια από τις σπουδαιότερες κοιτίδες του αρχαιοελληνικού πολιτισμού και γέννησε πασίγνωστους ήρωες, μύθους και θρύλους. Η πόλη του Άργους θεωρείται η αρχαιότερη πόλη της Ευρώπης, καθώς ήδη από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού αποτελούσε ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα του Μυκηναϊκού Πολιτισμού, που κατοικήθηκε αδιάλειπτα μέχρι σήμερα στην ίδια γεωγραφική θέση.

Η αρχαία πόλη των Μυκηνών, χτισμένη σε στρατηγικό σημείο στο βάθος του Αργολικού κόλπου, είναι το σημαντικότερο και πλουσιότερο ανακτορικό συγκρότημα της Ύστερης Εποχής του Χαλκού στην Ελλάδα. Οι σημαντικές αυτές πόλεις ήταν φυσικό να συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον όχι μόνο των ιστορικών και των ποιητών, αλλά και των απλών επισκεπτών τους από την αρχαιότητα. Ανάμεσα στους επισκέπτες ξεχωρίζουν οι περιηγητές, οι οποίοι άφησαν σημαντικά κείμενα με χρήσιμες πληροφορίες για την εποχή τους.

Ο όρος «περιηγητής» (<περί + ηγούμαι) αναφέρεται σε αυτόν που ταξιδεύει σε έναν ξένο τόπο και περιδιαβαίνει είτε για αναψυχή είτε για μελέτη των μνημείων, του τρόπου ζωής των κατοίκων και άλλων επιμέρους θεμάτων. Η κλασική μορφή ενός περιηγητή περιλαμβάνει κάποιον που ταξιδεύει τριγυρίζοντας σε τόπους άγνωστους κι ανεξερεύνητους, με φυσικά μέσα (πεζός ή πάνω σε άλογο ή σε άμαξα), σημειώνοντας τις παρατηρήσεις του συνήθως με τη μορφή χρονικού ή ημερολογίου.

Οι αρχαίοι περιηγητές

Η ιστορία του περιηγητισμού στην Αργολίδα ξεκινά από τα ομηρικά έπη. Ο Όμηρος απαθανατίζει τόσο τις «πολύχρυσες Μυκήνες» όσο και το «ιπποτρόφον» και «πολυδίψιον Άργος», τις αγαπημένες πόλεις της θεάς Ήρας. Επίσης μας παρουσιάζει τον αρχιστράτηγο των Ελλήνων Αγαμέμνονα με το χρυσό σκήπτρο που φιλοτέχνησε ο Ήφαιστος, τον βασιλιά του Άργους Διομήδη, καθώς και πλήθος μυθολογικών στοιχείων που σχετίζονται με την ευρύτερη περιοχή της Αργολίδας. Στα ομηρικά έπη, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, το Άργος αναφέρεται (ως ουσιαστικό ή επίθετο) συνολικά 232 φορές. Ωστόσο ο ποιητής δε μας δίνει αξιοσημείωτες τοπογραφικές λεπτομέρειες για καμιά από τις δυο πόλεις.

Οι μετέπειτα αρχαίοι συγγραφείς και γεωγράφοι, Στράβων και Οβίδιος, αναφέρουν ότι ελάχιστα στοιχεία έχουν απομείνει από την εποχή του Χαλκού και έτσι αποθαρρύνουν τους μελλοντικούς αρχαιοδίφες. Ο Στράβων, που περιηγείται την Πελοπόννησο το 29 π.Χ., περιγράφει την πόλη του Άργους, αναφέρει την ακρόπολη Λάρισα, τους ποταμούς Ίναχο και Ερασίνο, ενώ δηλώνει ότι «σή­μερα δεν βρίσκεται ούτε ίχνος από την πόλη των Μυκη­ναίων».

Ο Παυσανίας, που ακολουθεί, τον 2ο αιώνα μ.Χ., εξετάζει σχολαστικά την πόλη του Άργους και επισκέπτεται τα απομεινάρια των Μυκηνών της Ελληνιστικής Εποχής. Ως εκ τούτου, δεν αναφέρει τίποτα για θολωτούς τάφους ή ταφικούς κύκλους, καθώς τα μνημεία αυτά πιθανότατα καλύφθηκαν από τους Αργείους το 468, για να ελαχιστοποιήσουν τη δόξα των Μυκηνών. Πηγές του αρχαίου περιηγητή αποτελούν τόσο οι πληροφορίες που συλλέγει από τους γηγενείς όσο και το έργο δυο τοπικών αρχαίων λογογράφων, του Ακουσίλαου (γεν. 500 π.Χ.) και του Ελλάνικου (490-405 π.Χ.) (Ακουσιλάου Γενεαλογίες, Ελλανίκου Οι ιέρειες της Ήρας στο Άργος). Το έργο του, «Ελλάδος περιήγησις», αποτελεί έναν συνδυασμό μυθολογίας, ιστορίας και αυτοψίας, κατά την οποία ο περιηγητής εξηγούσε ό,τι έβλεπε με βάση το μύθο της Ιλιάδας. Ο ευκατάστατος και φιλομαθέστατος ταξιδιώτης αναφέρεται αναλυτικά σε όλα τα σημαντικά μνημεία που βρήκε στην περιοχή, στους δρόμους που την συνδέουν με γειτονικές πόλεις και στους μύθους που σχετίζονται με κάθε τόπο. Και εάν οι ιστορικές πληροφορίες που παραθέτει ανήκουν περισσότερο στη σφαίρα της μυθολογίας, οι τοπογραφικές και αρχαιολογικές παρατηρήσεις του είναι πολύτιμες και αποτέλεσαν έναν συστηματικό και εξαιρετικής ακρίβειας οδηγό για όλους σχεδόν τους μετέπειτα περιηγητές της αργολικής γης από τον 15ο έως τον 20ό αιώνα. Και, βέβαια, μπορεί οι ανασκαφές που έχουν διενεργηθεί στις Μυκήνες και το Άργος ως τώρα να επικυρώνουν στις περισσότερες περιπτώσεις την ακρίβεια των παρατηρήσεών του, ωστόσο πόσο ειρωνικό μοιάζει αλήθεια το γεγονός ότι οι περισσότεροι μετέπειτα ταξιδιώτες χρησιμοποίησαν ως οδηγό για τις περιηγήσεις τους στην αργολική γη το έργο ενός ανθρώπου που έζησε 7 αιώνες μετά την καταστροφή της πόλης και έμαθε πληροφορίες από τοπικούς οδηγούς και λογογράφους της εποχής του!

Από την αρχαιότητα ως τους νεότερους χρόνους

Στους αιώνες που μεσολαβούν από το τέλος της αρχαιότητας έως την Αναγέννηση και τους νεότερους χρόνους, το ενδιαφέρον των περιηγητών για την Αργολίδα σβήνει, με αποτέλεσμα οι αρχαιολογικοί χώροι του Άργους και των Μυκηνών να χάνονται στη λήθη των αιώνων. Το σκοτάδι του Μεσαίωνα δεν αφήνει περιθώρια για μεγάλα ταξίδια και εξορμήσεις στην αργολική ύπαιθρο. Εμφύλιοι πόλεμοι, βάρβαροι κατακτητές, υστερόβουλοι τοπικοί ηγεμόνες, ληστρικές επιδρομές και φυσικές καταστροφές αλλοιώνουν σημαντικά την όψη των άλλοτε κραταιών αυτών ιστορικών χώρων και τα μετατρέπουν σε ερειπιώνες και «σκόρπιες πέτρες» για τους Έλληνες της Τουρκοκρατίας. Η Ελλάδα για πολλούς αιώνες αποτελούσε έναν επικίνδυνο και δύσβατο τόπο και η τοποθεσία των Μυκηνών ήταν παντελώς άγνωστη.

Η αναβίωση του περιηγητισμού

Τον 15ο αιώνα, αμέσως μετά τις Σταυροφορίες, Ευρωπαίοι περιηγητές και ζωγράφοι, φιλέλληνες και αρχαιοδίφες ταξίδεψαν στην Ελλάδα για να ζήσουν την περιπέτεια και να δώσουν εικόνα και τροφή στη φαντασία τους, προσπαθώντας να αναβιώσουν, έστω και στιγμιαία, το αρχαιοελληνικό ιδεώδες. Ειδικότερα οι Μυκήνες για τους περισσότερους Ευρωπαίους περιηγητές – ζωγράφους αποτέλεσαν περισσότερο ένα όραμα, μια ιδέα, και όχι έναν συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο. Είναι χαρακτηριστική η αξιομνημόνευτη φράση της Βρετανίδας συγγραφέως Βιρτζίνιας Γουλφ, όταν στις αρχές του 20ού αιώνα βρέθηκε μπροστά στην Πύλη των Λεόντων: «τέτοια πράγματα δεν τα συνειδητοποιούμε παρά μόνο για δευτερόλεπτα, όσο βρισκόμαστε στο ίδιο το μέρος, και μετά δεν έχει νόημα να πεις τι βλέπεις». Για αυτά τα δευτερόλεπτα εξακολουθούν ακόμα και σήμερα να επισκέπτονται τις Μυκήνες άνθρωποι από όλες τις γωνιές της γης.

Το προφίλ των περιηγητών

Οι περιηγητές των Μυκηνών συνθέτουν ένα μωσαϊκό ανθρώπινων τύπων, στόχων και ενδιαφερόντων. Άγγλοι, Γάλλοι, Γερμανοί, Αμερικανοί, Ρώσοι, Λατίνοι, διάσημοι ως επί το πλείστον και διακεκριμένοι επιστήμονες ή πολιτικοί, άνδρες αλλά και γυναίκες. Η ποικιλία των ανθρώπων που επισκέφθηκαν το Άργος και τις Μυκήνες είναι μεγάλη και αξιοσημείωτη, ενδεικτική του θαυμασμού που επικρατούσε τον 18ο και 19ο αιώνα στον δυτικό κόσμο για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Μορφωμένοι άνθρωποι, καθηγητές πανεπιστημίου, μέλη πρεσβειών και κυβερνήσεων, στρατιωτικοί, όλοι τους είχαν ασχοληθεί με τη μελέτη αρχαίων ελληνικών κειμένων και ιδιαίτερα με τα ομηρικά έπη. Οι περισσότεροι μιλούσαν μάλιστα και τη νέα ελληνική γλώσσα.

Συνολικός αριθμός περιηγητών ως το 1900:

Συνολικός αριθμός περιηγητών

Έως το 1835:

Έως το 1835

Εθνικότητα

Φύλο

Επάγγελμα

Οι κίνδυνοι

Ένα ταξίδι στην Ελλάδα από τον 15ο ως τον 19ο αιώνα σίγουρα κόστιζε αρκετά σε χρόνο και σε χρήμα. Εξάλλου, τα πράγματα στη χώρα μας δεν ήταν και τόσο ήρεμα, με τις συνεχείς ελληνοτουρκικές διενέξεις και τις διαρκείς αναζωπυρώσεις της Επανάστασης στη συνέχεια. Επιπλέον η ελονοσία και άλλες μολυσματικές ασθένειες μάστιζαν τον τόπο και αποδεκάτιζαν τον πληθυσμό. Η φτώχεια και η ανέχεια του ελληνικού πληθυσμού σε συνδυασμό με την αγραμματοσύνη και την καχυποψία του, έφτιαχναν ένα μάλλον αφιλόξενο και επικίνδυνο σκηνικό για τους Ευρωπαίους περιηγητές. Χαρακτηριστικό δείγμα της αμορφωσιάς των γηγενών ήταν το γεγονός ότι χρησιμοποίησαν τις πέτρες από τους γκρεμισμένους αρχαίους τάφους για να κατασκευάσουν μάντρες για τα στανοτόπια τους. Το τραγικότερο; ακόμα και σήμερα η πηγή της περίφημης «Περσείας κρήνης» χρησιμεύει για να δροσίζει τα αιγοπρόβατα της περιφραγμένης στάνης που βρίσκεται δίπλα της, ενώ ανάλογη εξέλιξη παρουσιάζει και η ακρόπολη της αρχαίας Τίρυνθας ή «Παλαιόκαστρον», όπως ονόμαζαν ως τον 19ο αιώνα οι γηγενείς τις μυστηριώδεις μισοθαμμένες πέτρες που κείτονταν πλάι στον αμαξιτό δρόμο που ένωνε το Άργος με το Ναύπλιο.

Ο Πουκεβίλ σε προσωπογραφία φιλοτεχνημένη από τον Ντεπρέ (Dupre Louis) 1827.

Το 1799 ο Γάλλος Pouqueville συλλαμβάνεται από πειρατές και φυλακίζεται από τους Τούρκους στην Πελοπόννησο αρχικά και στο Επταπύργιο της Κωνσταντινούπολης ύστερα, λόγω του Γαλλοτουρκικού πολέμου που είχε ξεσπάσει.

Το 1807 ο Άγγλος Leake συλλαμβάνεται από τους Τούρκους και κρατείται αιχμάλωτος στην Θεσσαλονίκη για πολλούς μήνες, πριν αφεθεί ελεύθερος ύστερα από διαπραγματεύσεις με τον Αλή Πασά της Ηπείρου.

Ο Milnes το 1832 γλιτώνει από τύχη: «Την ώρα που βρισκόμασταν στις Μυκήνες, το γειτονικό χωριό Χαρβάτι είχε μόλις λεηλατηθεί και καεί από τον οπλαρχηγό Γρίβα και περίπου 15 οικογένειες από τους κατοίκους είχαν, κατά συνέπεια, βρει καταφύγιο για τον προελαύνοντα χειμώνα στον αποκαλούμενο Θησαυρό του Ατρέα».

Ο Burgess το 1834 δεν ήταν το ίδιο τυχερός, καθώς λίγο πριν φθάσει στις Μυκήνες μια συμμορία οπλισμένων ανδρών τον λήστεψε.

Τα κίνητρα

Τι ήταν, λοιπόν, αυτό που τους ώθησε να αψηφήσουν τόσους κινδύνους και να περιηγηθούν στον άγριο και επικίνδυνο Μοριά; Για τους περισσότερους, ο αγνός θαυμασμός προς το αρχαιοελληνικό κάλλος. Ρομαντικοί άνθρωποι που ήθελαν να ξεφύγουν από τη μίζερη καθημερινότητα και να μεταφερθούν για λίγο στην ηρωική εποχή των Ατρειδών. Ωστόσο δεν έλειψαν και οι εξαιρέσεις. Υπήρξαν και περιηγητές αρχαιοκάπηλοι που θέλησαν να εκμεταλλευτούν τους αρχαιολογικούς χώρους προς ίδιον όφελος, συλλέγοντας αρχαία αντικείμενα, κατεστραμμένους κίονες, νομίσματα και αρχαίες επιγραφές. Όλα αυτά τα συγκέντρωναν επί τόπου κατά τη διάρκεια των εξορμήσεών τους ή τα αγόραζαν από φιλάργυρους ντόπιους και στη συνέχεια τα μετέφεραν στην πατρίδα τους, εμπλουτίζοντας τις ιδιωτικές συλλογές τους ή πουλώντας τα σε εξίσου αδίστακτους αρχαιολάτρες αριστοκρατικής συνήθως καταγωγής. Άλλες φορές το αγνό αρχαιοδιφικό ενδιαφέρον συνδυαζόταν με ειδικές διπλωματικές αποστολές πρακτόρων, με στόχο την χαρτογράφηση και τη γεωπολιτική επισκόπηση της αργολικής πεδιάδας ή τη βολιδοσκόπηση της πολιτικής και στρατιωτικής κατάστασης της ευρύτερης περιοχής.

Τα είδη των χαρακτικών

Οι «γκραβούρες», δηλαδή οι απεικονίσεις ή τα χαρακτικά που θα παρουσιαστούν στη συνέχεια αποτελούν σπουδαία ντοκουμέντα της εκάστοτε εποχής, τα οποία ωστόσο δεν ανταποκρίνονται πάντα στην πραγματικότητα, μιας και στόχος των περιηγητών – ζωγράφων (τουλάχιστον ως τα μέσα του 19ου αιώνα) δεν ήταν η πιστή αναπαράσταση των μνημείων, αλλά μάλλον μια υποκειμενική απεικόνιση του συχνά εξιδανικευμένου περιβάλλοντος κάθε μνημείου, έτσι όπως το αντιλήφθηκε ο καθένας με τα μάτια της φαντασίας, ενορατικά.

Τα χαρακτικά που συναντάμε από την εποχή της Αναγέννησης και ύστερα μπορούν να ταξινομηθούν σε γενικές κατηγορίες, ανάλογα με τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν και την τεχνοτροπία που ακολουθήθηκε: Η Ξυλογραφία ήταν η πρώτη τεχνική που χρησιμοποιήθηκε τον 15ο αιώνα, αμέσως μετά την επινόηση της τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο, ενώ εξελίχθηκε σημαντικά στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν και επαναχρησιμοποιήθηκε. Αργότερα και σταδιακά ως τον 18ο αιώνα, χρησιμοποιήθηκε ως υλικό για χάραξη ο χαλκός (Χαλκογραφία), ο λίθος (Λιθογραφία) και ο χάλυβας, ενώ πιο σπάνια συναντάμε Οξυγραφίες, τις λεγόμενες «ακουατίντες». Τα περισσότερα χαρακτικά που φιλοτέχνησαν οι περιηγητές στην Ελλάδα είναι Χαλκογραφίες, ενώ αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι κανένα είδος χαρακτικού δεν εγκαταλείπεται, όταν επινοείται μια νέα τεχνική. Τον 19ο αιώνα η εφεύρεση της camera obscura, που εξελίσσεται σε δαγκεροτυπία αρχικά και φωτογραφία αργότερα, σηματοδοτεί τη νέα εποχή στην απεικόνιση των αρχαίων μνημείων.

 15ος αιώνας

Ο Κυριακός Αγκωνίτης, ήταν ο σημαντικότερος αρχαιοδίφης της Αναγέννησης ενώ θεωρείται ο πρόδρομος τόσο του περιηγητισμού, όσο και της σύγχρονης επιστήμης της αρχαιολογίας.

Τον 15ο αιώνα μ.Χ., αμέσως μετά τις Σταυροφορίες (1.100 – 1.300 μ.Χ.), αρχίζει να εκδηλώνεται βαθμιαία ένα ταξιδιωτικό ρεύμα των Δυτικοευρωπαίων προς την Ανατολή. Οι ταξιδιώτες αυτοί, αναζητώντας πλούτη, δύναμη ή ακόμα και την αθανασία της ψυχής με την επίσκεψή τους στους Άγιους Τόπους, σπεύδουν να συγκεντρώσουν στοιχεία για τα ήθη των λαών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και επιδίδονται σε ένα ατέλειωτο κυνήγι αρχαίων νομισμάτων, ερειπίων και επιγραφών. Το 1447 ο Κυριακός ο Αγκωνίτης (Ciriaco de Pizzicolli), αυτή η «μοναχική και ιδιαίτερη περίπτωση ταξιδιώτη» που σηματοδοτεί ήδη από τον 15ο αιώνα την αρχαιολόγηση του ελληνικού κόσμου, κατά την επίσκεψή του στην Αργολίδα, εντοπίζει και σχεδιάζει την ακρόπολη των Μυκηνών – εσφαλμένα, όπως αποδείχτηκε, καθώς αυτό που βρίσκει είναι μια άλλη μυκηναϊκή ακρόπολη στο χωριό Κατσίγκρι.

16ος αιώνας

Φανταστική απεικόνιση της πόλης του Άργους, Nicolas Gerbel, 1545.

Κατά τον 16ο αιώνα, και ενώ οι νέες ανακαλύψεις, η διάδοση της τυπογραφίας και ο ουμανισμός έχουν αλλάξει το πρόσωπο της οικουμένης κι έχουν δώσει νέα πνοή στην κοινωνία και στον πνευματικό κόσμο, οι περιηγητές της Δύσης εξακολουθούν να ταξιδεύουν προς την Ανατολή, περνώντας και από την Ελλάδα, και καταλήγοντας στην Κωνσταντινούπολη και τα Ιεροσόλυμα. Οι σύγχρονοι κάτοικοι της Ελλάδας, εξαθλιωμένοι και υποταγμένοι πια στον οθωμανικό ζυγό, προκαλούν τον οίκτο και τη συμπάθειά τους. Ο Βενετός απεσταλμένος Pietro Zeno, πρόξενος στη Δαμασκό, περιηγείται στην αργολική γη το 1524 και γράφει για τις Μυκήνες, ωστόσο, κατά πάσα πιθανότητα, αυτό που βρίσκει δεν αποτελεί παρά κάποια άλλη μυκηναϊκή ακρόπολη. Λίγο αργότερα, το 1545, δημοσιεύεται μια φανταστική απεικόνιση της πόλης του Άργους από τον Γερμανό νομικό και ουμανιστή Nicolas Gerbel ή Gerbelius, στενό φίλο του Μαρτίνου Λουθήρου και του Εράσμου.

 17ος αιώνας

Vincenzo Coronelli

Κατά τον 17ο αιώνα μ.Χ. πληθαίνουν οι Ευρωπαίοι περιηγητές που επισκέπτονται την αργολική γη. Ρομαντικοί και ριψοκίνδυνοι ταξιδευτές, βαδίζουν στα χνάρια του Παυσανία, περιηγούνται στο τουρκοκρατούμενο Άργος και ανακαλύπτουν το χαμένο μεγαλείο της πόλης των Μυκηνών. Με τη δημοσίευση των περιηγητικών εκδόσεων μεταλαμπαδεύουν σε όλο τον κόσμο ό,τι ανακαλύπτουν με τα μάτια τους. Χάρη στους ξένους αρχαιόφιλους οι αρχαιολογικοί χώροι του Άργους και των Μυκηνών ξαναβρίσκουν σταδιακά τη χαμένη τους αίγλη.

Το 1668 ο Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή γράφει την πόλη του Άργους: «Τα σπίτια του Άργους είναι οχτακόσια συνολικά, χτισμέ­να σαν κάστρα, άνετα, γερά και όμορφα, με τ’ αμπέλια και τα πε­ριβόλια τους. Είναι κεραμοσκέπαστα κι έχουν πόρτες σαν να είναι σαράγια. Υπάρχουν δυο τζαμιά. Το ένα μέσα στην αγορά με κερα­μιδένια σκεπή και πέτρινο μιναρέ, χτισμένο σύμφωνα με την παλιά αρχιτεκτονική…. Οι πιο γνωστές είναι οι γειτονιές Μπεσικλέρ και Κετχουντά. Υπάρχουν ένας μεντρεσές, δυο σχολεία, δυο τεκέδες, ένα χαμάμ, ένα χάνι και είκοσι υπαίθρια καταστήματα. Τα πηγάδια με το γλυκό νερό είναι πεντακόσια. Το νερό και το κλίμα είναι καλά, γι’ αυτό και βλέπεις ολόγυρα πολλά αμπέλια και περιβόλια. Σαράντα είδη κρασοστάφυλου αναφέρονται στα κατάστιχα της περιοχής.»

Λίγο αργότερα, το 1669, ο Γάλλος περιηγητής Des Monceaux ανακαλύπτει πρώτος την ακρόπολη της Τίρυνθας.

Ο Βενετός μοναχός και κοσμογράφος Vincenzo Coronelli περιηγείται στην Αργολίδα το 1685, ακολουθώντας τον Ενετικό στόλο και απεικονίζει το φρούριο και την πόλη του Άργους, ενώ o Γάλλος αξιωματικός Nicola Mirabal που επισκέπτεται την Αργολίδα το 1691 ταυτίζει – λανθασμένα – τις Μυκήνες με το χωριό «Άγιος Γεώργιος».

Άποψη του φρουρίου και της πόλεως του Άργους, V. Coronelli, «Universus Terrarum Orbis», Εκδότης, A. Lazor, Padova, 1713.

Argos, Coronelli, «Morea, Negreponte, e Adiazenze», Venezia, 1685

Η ταυτοποίηση των Μυκηνών θα γίνει λίγο αργότερα, το 1700, από τον Βενετό τοπογράφο Francesco Vandeyk, ο οποίος με την Περιήγηση του Παυσανία ως οδηγό ανακαλύπτει τόσο την ακρόπολη των Μυκηνών, με βάση την πύλη των Λεόντων, όσο και τον Θησαυρό του Ατρέα.

18ος αιώνας (πρώτο μισό)

Στις αρχές του 18ου αιώνα ο περιηγητισμός πλησιάζει στην ακμή του. Οι μνημειώδεις εικονογραφημένες εκδόσεις που εμφανίζονται γίνονται bestsellers και αποτελούν πηγή γνώσης, φιλοσοφικών ιδεών και ποικίλου προβληματισμού. Οι συγγραφείς τους – Γάλλοι ως επί το πλείστον – είναι ζωγράφοι, σχεδιαστές, αρχιτέκτονες και αρχαιολόγοι. Ωστόσο τον αιώνα αυτόν εδραιώνεται η τάση των πλουσίων Ευρωπαίων αριστοκρατών, λόρδων και μοναρχών να διακοσμούν τις αυλές τους με συλλογές αρχαιοτήτων και αρχαίων χειρογράφων. Άγγλοι και Γάλλοι ειδικοί απεσταλμένοι πράκτορες, εφοδιασμένοι με χρήμα, φιρμάνια και πλαστά διαβατήρια, οργώνουν την ελληνική περιφέρεια και επιδίδονται σε αγώνες αρχαιοκαπηλίας και ληστείας, αποψιλώνοντας τους αρχαιολογικούς χώρους και βεβηλώνοντας αρχαία μνημεία. Τα όρια μεταξύ αρχαιολογίας και αρχαιοκαπηλίας έχουν χαθεί εντελώς. Δε λείπουν φυσικά και οι ανασκαφές, αυτοσχέδιες ή οργανωμένες, στις οποίες επιδίδονται και συναγωνίζονται διάφοροι περιηγητές, έμποροι και αρχαιοκάπηλοι.

Το 1729 ο βάνδαλος Αββάς Fourmont και η κουστωδία του θα απογυμνώσουν σχεδόν την ελληνική επικράτεια επί 16 μήνες, συλλέγοντας 2.600 επιγραφές, 300 ανάγλυφα, μετάλλια και σχέδια αρχαιοτάτου προελεύσεως, πολλά από τα οποία βρήκαν στην Αργολίδα (40 στην Ερμιόνη). Στην αλληλογραφία με τους πάτρωνές του διαβάζουμε: Έψαξα να βρω τις αρχαίες πολιτείες αυτής της χώρας και κατέστρεψα μερικές. Ανάμεσα σ’ αυτές την Ερμιόνη, την Τίρυνθα, την Τροιζήνα, τη μισή Ακρόπολη του Άργους, τη Φλιούντα, το Φενεό και αφού ταξίδεψα στη Μάνη είμαι απασχολημένος εδώ και έξι βδομάδες με την ολοκληρωτική καταστροφή της Σπάρτης… Γκρεμίζοντας τα τείχη και τους ναούς της, μη αφήνοντας λίθον επί λίθου, θα κάνω αγνώριστο αυτό τον τόπο.

18ος αιώνας (δεύτερο μισό)

Κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, ξεκινούν οι πρώτες αποστολές των Dilettanti προς την Ελλάδα (1750-1753 Stuart & Revett, 1764 Chandler & Pars). Η «εταιρεία των ερασιτεχνών» (Society of Dilettanti) ιδρύεται το 1734 από Βρετανούς ευγενείς και διανοούμενους και θέτει ως σκοπό της την καταγραφή και απεικόνιση των μνημείων της ελληνικής και της ρωμαϊκής αρχαιότητας. Ακόμα, στα τέλη του 18ου αιώνα Άγγλοι νεαροί άντρες αριστοκρατικής καταγωγής συρρέουν στη χώρα, θαυμάζοντας τα απομεινάρια της κλασικής, ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής. Σκοπός τους η επιβεβαίωση του υψηλού κοινωνικού τους status, με την απόκτηση εμπειριών εκπαιδευτικής αλλά και ψυχαγωγικής φύσης. Από το 1790 κι έπειτα η Ελλάδα αποτελεί τον δημοφιλέστερο προορισμό των Ευρωπαίων grandtourers.

Γκίλφορδ Φρέντερικ Νορθ

Το 1791 επισκέπτεται το Άργος ο Λόρδος Guilford, ο μετέπειτα ιδρυτής της «Ιονίου Ακαδημίας» και πρώτος πρόεδρος της «Εταιρίας των Φιλομούσων» και αναφέρει  χαρακτηριστικά: Η φημισμένη αυτή πόλη έχει ακόμη 6.000 χιλιάδες κατοίκους και δεν είναι ούτε βρόμικη ούτε άσχημα χτισμένη για τα δεδομένα μιας τουρκικής πόλης. […] Μείναμε εκεί μία μέρα, για να ξεκουραστούμε, και πήγαμε να δούμε τις αρχαιότητες, που είναι τα ερείπια ενός μεγάλου πλίνθινου ναού, πιθανόν ρωμαϊκής κατασκευής, και ένα εγκαταλειμμένο πλακόστρωτο. Ο πασάς κάνει εκεί ανασκαφές και έχει βρει μερικά σημαντικά πράγματα στην περιοχή.

Το 1795 ο Άγγλος γεωλόγος John Hawkins βρίσκεται στις Μυκήνες, όπου σχεδιάζει τον Θησαυρό του Ατρέα και την Πύλη των Λεόντων.

Το 1799 αρχίζει η περιπέτεια του Γάλλου διπλωμάτη Pouqueville στην Πελοπόννησο, ενός ανθρώπου που έμεινε συνολικά πάνω από 10 χρόνια στην Ελλάδα, σχεδίασε και ερεύνησε επισταμένως πολλά αρχαιολογικά μνημεία, ενώ είναι ο πρώτος που μετρά τις διαστάσεις των μνημείων σε πόδια! Ιδού πώς περιγράφει ο ίδιος ο Γάλλος περιηγητής τη στιγμή που ανακαλύπτει την Πύλη των Λεόντων: Καθώς προχωρούσα, δεν άργησα να ξεχωρίσω στη στέψη ενός άγονου λοφίσκου τη βάση τμήματος τείχους, ενώ παράλληλα ένα βοσκόπουλο μας πληροφόρησε ότι επρόκειτο για την πύλη εκείνη πάνω στην οποία απεικονίζονται δυο λιοντάρια, κι ότι πιστεύεται ότι ήταν έργο των Κυκλώπων. Τρέχοντας φτάσαμε εκεί κι εγώ αντίκρισα επιτέλους τις Μυκήνες… Οι ύψους δέκα ποδών λέοντες, τοποθετημένοι κατά τον ίδιο τρόπο, όπως και στα οικόσημα, έχουν ανάμεσα τους έναν ανεστραμμένο και ανάγλυφο κίονα σκαλισμέ­νο μέσα σ’ έναν τεράστιο οξυκόρυφο λίθο, ο οποίος ακουμπά πάνω στο υπέρθυρο της εισόδου.

Pouqueville – Gate of Lions 1835

Pouqueville – Treasury of Atreus

Pouqueville – Treasury of Atreus (2)

1800-1820

Οι δυο πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα είναι η σπουδαιότερη περίοδος του περιηγητισμού, λόγω του πλήθους των ταξιδιωτών, του όγκου των έργων τους και της αξίας τους. Καθώς η Οθωμανική Αυτοκρατορία παρακμάζει και οι Μεγάλες Δυνάμεις καραδοκούν για την εκμετάλλευση της λείας, η ελληνική γη αποκτά βαρύνουσα πολιτική σημασία. Από το 1800 ως το 1810 εντολοδόχοι πράκτορες των ευρωπαϊκών δυνάμεων μεταμφιεσμένοι ως περιηγητές ή αρχαιοδίφες (Gell, Dodwell, Leake) περιηγούνται απ’ άκρη εις άκρη την Ελλάδα και παραδίδουν μνημειώδη επιστημονικά έργα ζωής χιλιάδων σελίδων διανθισμένα με πλούσια εικονογράφηση. Με τις δημοσιεύσεις τους προσελκύουν το ενδιαφέρον άλλων περιηγητών και επιστημόνων που συρρέουν έπειτα στην ελληνική γη. Η Ελλάδα και ειδικότερα η Αργολίδα αποτελεί τον κύριο – αν όχι τον αποκλειστικό – προορισμό τους. Οι περιηγητές αυτοί ουσιαστικά προλειαίνουν το έδαφος για τις μετέπειτα ανακαλύψεις του Σλήμαν στην Αργολίδα.

Ο Άγγλος φυσιοδίφης και μεταλλειολόγος Edward Daniel Clarke, δράστης της αρπαγής της κολοσσιαίων διαστάσεων καρυάτιδας από το ιερό της Δήμητρας στην Ελευσίνα, σχεδιάζει την Πύλη των Λεόντων στις Μυκήνες το 1801.

Edward Daniel Clarke, Πύλη των Λεόντων, 1801.

Ο Ιρλανδός ζωγράφος και αρχαιολόγος Edward Dodwell επισκέπτεται για πρώτη φορά την Αργολίδα το 1801, μαζί με τον Άγγλο τοπογράφο και αρχαιολόγο William Gell και τον προσωπικό του ζωγράφο, τον Ιταλό Simone Pomardi. Οι τρεις αυτοί περιηγητές διεξάγουν συστηματικές έρευνες στους αρχαιολογικούς χώρους της ευρύτερης περιοχής, αφήνοντάς μας πλούσιο και σπουδαίο έργο.

Η Πύλη των Λεόντων (The Gate of the Lions at Mycenae) – Edward Dodwell, 1834.

Οι Πύργοι του φρουρίου Λάρισσα του Άργους – Πανοραμική άποψη της αργολικής πεδιάδας, χαλκογραφία. William Gell, 1810.

Άργος. Άποψη της Λάρισας από το λόφο της Δειράδας 1810.

William Gell, Πύλη των Λεόντων, Μυκήνες,1810.

William Gell, Πύλη των Λεόντων, Μυκήνες,1810.

William Gell, Πύλη των Λεόντων, Μυκήνες,1810.

William Gell, Θησαυρός του Ατρέως, Μυκήνες, 1810.

William Gell, Θησαυρός του Ατρέως, Μυκήνες, 1810.

Simone Pomardi, Θησαυρός του Ατρέως, Μυκήνες, 1810.

Mary Nisbet, Countess of Elgin.

Το 1802 η λαίδη Μαίρη Νίσμπετ – Έλγιν μαζί με τον περιβόητο σύζυγό της έκαναν ένα ταξίδι στην Πελοπόννησο, για να αναζητήσουν τυχόν αξιόλογες αρχαιότητες για τη συλλογή τους. Στο προσωπικό της ημερολόγιο σημειώνει τα εξής για τον Τάφο του Αγαμέμνονα στις Μυκήνες: Σε μικρή απόσταση από αυτά τα ερείπια βρίσκεται ένας καταπληκτικός θόλος, ο τάφος του Αγαμέμνονα…  Δυο επιμήκεις τοίχοι από συμπαγές ξύλο οδηγούν στην είσοδο του υπόγειου αυτού κτίσματος, αλλά οι χείμαρροι των βουνών έχουν συσσωρεύσει τόσο  χώμα, που απαιτεί ασυνήθιστο θάρρος για να συρθεί κανείς μέσα από την τρύπα, μιας και δεν υπάρχει άλλη είσοδος. Ύστερα από κάποιους δισταγμούς μπήκα σερνάμενη στα τέσσερα και αυτό που είδα με αποζημίωσε πλήρως. Η πέτρα που σχηματίζει την αψίδα της θύρας ξεπερνά σε διαστάσεις οτιδήποτε είχα δει στην Αθήνα.  …  Ο θόλος αποτελείται από σκαλιστές πέτρες.  Ανάψαμε μια μεγάλη φωτιά και έρποντας μέσα από ένα υπόγειο πέρασμα βρεθήκαμε σε ένα άλλο δώμα, πιο ακατέργαστο.»

Σημειωτέον ότι από την αρπακτική μανία του Έλγιν και των συνεργατών του δεν ξέφυγε ούτε ο Θησαυρός του Ατρέα στις Μυκήνες.

Το 1803 ο Πρώσος ανθέλληνας Bartholdy σχεδιάζει την Πύλη των Λεόντων, ενώ το 1806 ο Γάλλος υποκόμης Chateaubriand, σπουδαίος συγγραφέας και ιστορικός, εγκαταλείποντας την ακρόπολη των Μυκηνών, αντιλαμβάνεται από τον ήχο των οπλών του αλόγου του ότι βρίσκεται πάνω από ένα θολωτό κτίσμα, το οποίο συγκινημένος υποθέτει ότι είναι ο τάφος της Κλυταιμνήστρας: Επιθυμώντας να ανακτήσω το μονοπάτι της Κορίνθου, άκουσα το έδαφος να αντηχεί κάτω από τις οπλές του αλόγου μου. Ξεπέζεψα αμέσως και ανακάλυψα τον θόλο ενός άλλου τάφου. […] Μήπως αυτός που είχα ανακαλύψει ήταν ο τάφος της Κλυταιμνήστρας και του Αιγίσθου; Τον υπέδειξα στον κύριο Φωβέλ, ο οποίος πρόκειται να τον αναζητήσει στο πρώτο του ταξίδι στο Άργος: μοναδικό πεπρωμένο που με έκανε να εγκαταλείψω άρον-άρον το Παρίσι για να ανακαλύψω την τέφρα της Κλυταιμνήστρας!

Bartholdy, Πύλη των Λεόντων, 1803.

William Martin Leake, by Christian Albrecht Jensen oil on canvas, 1838

Την ίδια χρονιά (1806) ο Άγγλος Συνταγματάρχης William Martin Leake, μέλος της Εταιρείας των Dilettanti, «οργώνει» την ελληνική γη καταγράφοντας με λεπτομέρειες όσα είδε, ενώ καταρτίζει σπουδαίες συλλογές αρχαιοτήτων και νομισμάτων. Ερευνώντας σχολαστικά τους αρχαιολογικούς χώρους του Άργους και των Μυκηνών, σημειώνει τα εξής: Τίποτα δε θα μπορούσε να δείξει πιο έντονα την μεγάλη αρχαιότητα των ερειπίων στις Μυκήνες και το ότι πραγματικά ανήκουν στις μακρινές εποχές που αποδίδονται από τον Παυσανία, από ότι η μοναδικότητα κάποιων τμημάτων τους και η γενικότερη ανομοιομορφία τους με τα άλλα ελληνικά απομεινάρια. Δε βρίσκουμε τίποτα στην Ελλάδα που να μοιάζει με τα λιοντάρια ή τις στήλες μπροστά στην πύλη του μεγάλου θησαυρού ή τους ίδιους τους θησαυρούς…

Αργότερα, λίγο μετά το 1810, έχουμε τις έγχρωμες απεικονίσεις του Άγγλου ζωγράφου και ποιητή William Haygarth και του επίσης Άγγλου αρχιτέκτονα και ζωγράφου Charles Robert Cockerell, του ανθρώπου που ανακάλυψε τον ναό του Δία στην Αφαία και τον ναό του Επικουρίου Απόλλωνα στις Βάσσες Αρκαδίας.

William Haygarth, Πύλη των Λεόντων, 1810.

William Haygarth, 1810.

Charles Robert Cockerell, Θησαυρός του Ατρέως, Μυκήνες, 1811.

Το 1814 σχεδιάζει τον Θησαυρό του Ατρέα ο Εσθονός Βαρόνος Otto Magnus von Stackelberg, ένας από τους πρωτοπόρους στον τομέα της αρχαιολογίας.

Η πεδιάδα του Άργους και των Μυκηνών. Λεπτομέρεια λιθογραφίας που σχεδίασε ο Stackelberg και χάραξε ο Brulloff.

Ελληνική Επανάσταση

Ο Φιλέλληνας, ιστορικός και επικεφαλής του μικτού τάγματος στην πολιορκία της Τρίπολης, Τόμας Γκόρντον. Επιζωγραφισμένη λιθογραφία.

Η Επανάσταση του 1821 που ακολουθεί, σίγουρα αποτρέπει πολλούς περιηγητές από το να επισκεφθούν την Πελοπόννησο, ενώ όσοι τολμηροί αψηφούν τον κίνδυνο βιώνουν μια μεγάλη απογοήτευση και θλίψη, αντικρίζοντας την καμένη γη που αφήνουν πίσω τους οι καταστροφικές μάχες και τα αντίποινα των Τούρκων. Ωστόσο ούτε η Επανάσταση θα καταφέρει να αναχαιτίσει το περιηγητικό ρεύμα προς την Ελλάδα. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα θα δώσει ένα επιπλέον κίνητρο σε αγνούς φιλέλληνες ή στρατιωτικούς να επισκεφθούν την ελληνική γη και να απαθανατίσουν τις εμπειρίες τους. Ο στρατηγός Gordon, για παράδειγμα, έχοντας πολεμήσει στο πλευρό των Ελλήνων από το 1821, επιστρέφει στην Ελλάδα το 1828 και το 1831 ανακαλύπτει το Ηραίον του Άργους, διενεργώντας ανασκαφές μεγάλης κλίμακας.

Νωρίτερα, το 1823, ο Γερμανός κριτικός τέχνης Johann Jakob Horner απεικονίζει τα τείχη της Ακρόπολης του Άργους καθώς και ορισμένα χαρακτηριστικά σημεία των Μυκηνών.

Johann Jakob Horner, Μυκήνες, 1823.

Το 1824 δημοσιεύεται το εντυπωσιακό χαρακτικό του Γάλλου ζωγράφου Alexis–Victor Joly, ο οποίος ωστόσο δεν επισκέφθηκε ποτέ την Ελλάδα, απλά εμπνεύστηκε από τις απεικονίσεις παλαιότερων περιηγητών.

Το 1829 ο Ουαλλός ζωγράφος Hugh William Williams, γνωστός και ως «ο Έλλην», δημοσιεύει μια χαλκογραφία του με τίτλο «Τοπίο στο Άργος».

Hugh William Williams, «Τοπίο στο Άργος», 1829.

Expedition scientifique de Morée

Ο επόμενος σταθμός του περιηγητισμού στην Αργολίδα ακούει στο όνομα “Expedition scientifique de Morée” (= Επιστημονική Αποστολή στο Μοριά). Το 1828 – 1830, με εντολή του βασιλιά της Γαλλίας Καρόλου του Ι’, 17μελής επιστημονική ομάδα ερευνά εξονυχιστικά, χαρτογραφεί και μελετά τα αρχαία μνημεία και το φυσικό περιβάλλον στο Μοριά. Οι Γάλλοι επιστήμονες (με επικεφαλής τον φυσιοδίφη Bory de Saint-Vincent), χρησιμοποιώντας ως οδηγό τα έργα του Στράβωνα και του Παυσανία καθώς και τα ταξιδιωτικά χρονικά του Pouqueville και του Gell, εντοπίζουν και αποτυπώνουν αρχαιολογικές τοποθεσίες, συντάσσουν χάρτες και δημιουργούν λεπτομερή τοπογραφικά σχέδια. Καρπός των ερευνών αυτών ήταν οι έξι πληρέστατοι τόμοι που εκδόθηκαν λίγα χρόνια αργότερα στο Παρίσι.

Άποψη του Άργους (View of Αrgos), 1829 – Guillaume Abel Blouet (Γκιγιώμ Μπλουέ).

Guillaume Abel Blouet (Γκιγιώμ Μπλουέ) – Άργος

Guillaume Abel Blouet (Γκιγιώμ Μπλουέ) – Μυκήνες

Το τέλος του περιηγητισμού

Η Expedition scientifique de Morée θα αποτελέσει ορόσημο για τον περιηγητισμό στην Ελλάδα, καθώς με το πέρας αυτής ένας σπουδαίος κύκλος κλείνει. Από το 1830 και ύστερα το φαινόμενο του περιηγητισμού εισέρχεται σε μια νέα εποχή, πιο επιστημονική και συστηματική. Η εξονυχιστική έρευνα των Γάλλων επιστημόνων, η θέσπιση του πρώτου αρχαιολογικού νόμου στην Ελλάδα (1833), η γενίκευση της χρήσης ατμοκίνητων και μηχανικών μέσων μεταφοράς (ατμόπλοιο, ατμάμαξα) και η εφεύρεση της φωτογραφίας αργότερα, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που συντελούν στον τερματισμό του περιηγητισμού στην Ελλάδα με την πρώτη αγνή έννοιά του. Καθώς ο ταξιδιώτης βλέπει μόνο αποσπασματικά τα μνημεία και δεν έχει πια τον χρόνο να παρατηρήσει, να εμβαθύνει και να εμπνευστεί από το όλο περιβάλλον τους, χάνεται πια η άμεση επαφή του περιηγητή με τα μνημεία, ενώ η δύναμη της εικόνας, με το άπλετο φως που ρίχνει πάνω στα μνημεία, τυφλώνει τα μάτια της φαντασίας, που ως τότε αποτελούσαν το σπουδαιότερο όπλο κάθε περιηγητή.

Επομένως, τα τεκμήρια που δημοσιεύουν όσοι επισκέπτονται την Ελλάδα μετά το 1830 σταδιακά μεταβάλλουν τον αμιγώς περιηγητικό χαρακτήρα τους και αποτελούν μάλλον ταξιδιωτικές εντυπώσεις. Με άλλα λόγια, ο περιηγητισμός δίνει τη σκυτάλη στον τουρισμό, όχι όμως με τη σημερινή έννοια της τουριστικής βιομηχανίας.

Από την Expedition ως τον Σλήμαν

Το επόμενο διάστημα (1830-1875) σπουδαίοι περιηγητές και ταξιδιώτες επισκέπτονται το Άργος και τις Μυκήνες. Καθώς έχουν ήδη ταυτοποιηθεί όλα σχεδόν όσα βρίσκονται πάνω από την επιφάνεια της γης, οι ξένοι ταξιδιώτες επιδίδονται σε αναλυτικές μετρήσεις, εικασίες για την προέλευση των υλικών και συγκρίσεις με άλλα μνημεία αρχιτεκτονικής (Πυραμίδες Αιγύπτου, Stonehenge), ενώ δε λείπουν και οι ανασκαφικές έρευνες.

Το 1832 ο Άγγλος καλλιτέχνης, επίσκοπος και άνθρωπος των γραμμάτων Christopher Wordsworth γίνεται ο πρώτος Άγγλος που γίνεται δεκτός στην Ελλάδα του Όθωνα και σχεδιάζει ένα εντυπωσιακό τοπίο στον ποταμό Ίναχο με φόντο το Άργος.

Τοπίο στον Ίναχο. D. Cox jun. Από το βιβλίο του Christopher Wordsworth, «Greece Pictorial, Descriptive and Historical». London 1844.

Αργολική ακτή παρά τον Ινάχο. Christopher Wordsworth, « Greece Pictorial, Descriptive and Historical», London 1844.

Μια αντίστοιχη άποψη του Άργους βλέπουμε και στο έργο του Άγγλου (γαλλικής καταγωγής) Francis Hervé, το 1837, με την ακρόπολη της Λάρισας να δεσπόζει το βάθος.

Άποψη του Άργους 1837. F. Hevre, A residense in Greece and Turkey, London 1837.

Την επόμενη χρονιά ο σπουδαίος Σκοτσέζος ζωγράφος και συγγραφέας James Skene περιηγείται στην Αργολίδα και απεικονίζει τον Θησαυρό του Ατρέα στις Μυκήνες.

James Skene, Θησαυρός του Ατρέως, Μυκήνες, 1838.

Λίγο αργότερα, το 1841, ο Ιρλανδός φιλόλογος George Newenham Wright φιλοτεχνεί μια άποψη της ακρόπολης των Μυκηνών, συμπεριλαμβάνοντας και την εξίσου εντυπωσιακή χλωρίδα της μυκηναϊκής υπαίθρου.

The Citadel of Mycenas. George Newenham Wright, 1841.

Στη συνέχεια, και κοντά στο μέσον του 19ου αιώνα, οι Γάλλοι χαράκτες Théodore du Moncel (1843) και Etienne Rey (1867) μας χαρίζουν εντυπωσιακές απόψεις της Πύλης των Λεόντων, του Θησαυρού του Ατρέα και του αρχαίου θεάτρου του Άργους.

Théodore du Moncel, Μυκήνες, 1843.

Άργος, Th. Du Moncel. Ρωμαϊκά Λουτρά, Αρχαίο Θέατρο, Κάστρο της Λάρισας, 1843.

Άποψη του Αρχαίου Θεάτρου Άργους, κάτω αριστερά τα Ρωμαϊκά Λουτρά και στο βάθος το Ναύπλιο, επιχρωματισμένη λιθογραφία, Rey Étienne, 1843.

Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα φιλοτεχνούνται και οι εντυπωσιακές ξυλογραφίες που περιλαμβάνονται στη συλλογή με τίτλο «Λεύκωμα» του Κύπριου εμπόρου παλαιών βιβλίων, χαρτών και χαρακτικών Α. Νίκολας, που δημοσιεύτηκε το 1984. Τα χαρακτικά αυτά προέρχονται από τα περιοδικά “The Illustrated London News” και “The Graphic” και αφορούν πολιτικά, πολεμικά, κοινωνικά και άλλα γεγονότα και ζητήματα του Ελληνικού Κράτους και του ελλαδικού χώρου από το 1842 έως το 1885.

Α. Νίκολας, 1842-1885

Α. Νίκολας, 1842-1885

Τέλος, τα φωτογραφικά ντοκουμέντα των Schliemann, Cabrol και Reisinger αποτυπώνουν την ακριβή κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι αρχαιολογικοί χώροι του Άργους και των Μυκηνών στα τέλη του 19^ου και τις αρχές του 20^ού αιώνα.

Ο Ερρίκος Σλήμαν μιλώντας σε ακροατήριο στο Λονδίνο για τις ανασκαφές που πραγματοποίησε στις Μυκήνες. H ομιλία έγινε στο Burlington House στην Πλατεία Piccadilly, στην Εταιρία Αρχαιοτήτων του Λονδίνου, (από Αγγλική εφημερίδα της εποχής). Αρχείο: Κώστας Καράπαυλος.

Ο Νίκος Καζαντζάκης στο Άργος, το 1927. Φωτογραφία «Επτά Ημέρες Καθημερινή», Κυριακή 2 Νοεμβρίου 1997. Αρχείο: Ελένη Καζαντζάκη.

Λίγο πριν το 1927 επισκέπτεται το Άργος ο Νίκος Καζαντζάκης και μας χαρίζει μια εντυπωσιακή περιγραφή της πόλης και των κατοίκων της: Άργος. Η πολιτεία, η εκκλησιά, οι καρέκλες, οι καφενέδες, τα ποτήρια τα νερά…Οι Νεοέλληνες. Σκυθρωπά μούτρα, βου­λιαγμένα μάγουλα, μάτια γαρίδα. Σε κοιτάζουν σα να είσαι κριάρι και θέλουν να σε αγοράσουν. Σε ψάχνουν με το μάτι, ερευνούν τα παπούτσια σου, τα ρούχα, τα καπέλα. Ζυγιάζουν. Τους τρώει το σαράκι -ποιος είσαι; τι καπνό φουμάρεις; τι ήρθες στον τόπο τους να πουλήσεις ή ν’ αγοράσεις; Γουρούνια κυκλοφορούν στους δρόμους, νεαροί επαρχιακοί νταντήδες κάθονται στα καφενεία, μα γυναίκα δεν υπάρχει. Όλη η πλατεία γεμάτη μουστάκια. Πλήθος καλοθρεμμένοι παπάδες. Η εκκλησιά, τριγυρισμένη από καφενέδες, λάμπει γλυκά με το κίτρινο της χρώμα, με το λιγνό σβέλτο καμπα­ναριό της.

Η συμβολή των περιηγητών στην ανάδειξη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού

Πολύ πριν τον Σλήμαν, λοιπόν, οι ξένοι περιηγητές ήταν αυτοί που ήρθαν στη χώρα μας και επανέφεραν στο φως τα κομμάτια που μας ένωναν με το ένδοξο παρελθόν. Οι άνθρωποι αυτοί, ανεξάρτητα από τα κίνητρα και τους σκοπούς του καθενός, έδωσαν σπουδαία ώθηση σε έναν λαό εξαθλιωμένο από το σκοτάδι της Τουρκοκρατίας και εξαντλημένο από τη δίνη της Επανάστασης, ώστε να ανάψει τη φλόγα του αγώνα για ελευθερία και να δημιουργήσει τις βάσεις ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτισμού. Η παρουσία ξένων αρχαιόφιλων στα μισοθαμμένα ερείπια της αρχαίας Ελλάδας κινεί την περιέργεια των γηγενών, που ενδιαφέρονται να ανακαλύψουν και να συντηρήσουν τα λείψανα του αρχαιοελληνικού παρελθόντος.

Ακόμα, τα περιηγητικά χρονικά που δημοσιεύονται στην Ευρώπη στις αρχές του 19ου αιώνα γίνονται ανάρπαστα και συντελούν σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη του κινήματος του Φιλελληνισμού. Οι περισσότεροι άλλωστε από τους περιηγητές της επαναστατικής περιόδου πολέμησαν για την ελευθερία της Ελλάδας ή συνέβαλαν με κάθε δυνατό μέσο.

Ωστόσο η σημαντικότερη ίσως συμβολή των περιηγητικών κειμένων είναι το γεγονός ότι έχουν καταγράψει γεγονότα και στιγμιότυπα του καθημερινού βίου και της κοινωνίας των Ελλήνων που έχουν διαφύγει της ιστορίας και δείχνουν ανάγλυφα τις κοινωνικοπολιτικές ζυμώσεις του ελληνικού λαού. Η δε ζωντάνια των περιγραφών και των απεικονίσεων εξάπτει την περιέργεια και προκαλεί τη φαντασία, κάνοντάς μας να ζούμε το παρελθόν στο παρόν.

Αξιοποίηση των περιηγητικών κειμένων και απεικονίσεων

Το Άργος και οι Μυκήνες ως εξαιρετικοί πρεσβευτές του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού προάγονται μέσα από τα έργα των περιηγητών σε πολιτιστικά μνημεία παγκόσμιας πλέον εμβέλειας. Τα περιηγητικά κείμενα και οι απεικονίσεις που αφορούν τον τόπο μας αποτελούν ένα ανεκτίμητης αξίας πολιτιστικό κεφάλαιο. Μια τεράστια δεξαμενή σημαντικών πολιτισμικών, λαογραφικών, αρχαιολογικών και κοινωνικών στοιχείων που παραμένει ανεκμετάλλευτη. Όλα αυτά τα κείμενα και οι απεικονίσεις (250 σε αριθμό) θα μπορούσαν κάλλιστα να αποτελέσουν έναν άκρως ενδιαφέροντα τόμο μιας ευρύτερης συλλογής με θέμα: «Το Άργος και οι Μυκήνες των περιηγητών».

Ενδεικτική βιβλιογραφία

• Αγγελομάτη – Τσουγκαράρη Ε., Τα ταξίδια του λόρδου Γκίλφορδ στην Ανατολική Μεσόγειο, Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα 2000.
• Αυγουστίνου Ο., Ιδανικά ταξίδια. Η Ελλάδα στη γαλλική ταξιδιωτική λογοτεχνία, 1550-1821, μετάφραση Π. Ντάλτα, Εκδόσεις ΜΙΕΤ, Αθήνα 2003.
• Γεωργοπούλου Μ., Guilmet C., Πίκουλας Ι., Στάικος Κ., Τόλιας Γ., Στα βήματα του Παυσανία – Η αναζήτηση της ελληνικής αρχαιότητας, Πρόγραμμα «Ανοιχτές Θύρες» – 2ος Κύκλος του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών σε συνεργασία με τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη – Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, Εκδόσεις Κότινος, Αθήνα 2007.
• Δανούσης Κ., «Ο William Martin Leake στο Άργος (1806)», Δαναός 2 (2001), 68-77.
• Κολοκοτρώνη Β. – Μήτση Ε., Στη χώρα του φεγγαριού. Βρετανίδες περιηγήτριες στην Ελλάδα (1718-1932), μετάφραση Σ. Αυγερινού, Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», Αθήνα 2007 (β’ έκδ.).
• Κούρια Α., Το Ναύπλιο των περιηγητών, Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος Α.Ε., Αθήνα 2007.
• Λακαριέρ Ζ., Στα ίχνη του Παυσανία – Περίπατοι στην Αρχαία Ελλάδα, μετάφραση Ειρήνη Α. Ραφαήλ, Εκδόσεις Χατζηνικολή, Αθήνα 2007.
• Moore D., Rowlands E., Karadimas N., In search of Agamemnon – Early travellers to Mycenae, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle 2014.
• Μουλλάς Π. – Μέντζου Β., Σελίδες για την Ελλάδα του 20ού αιώνα, κείμενα Γάλλων ταξιδιωτών, Β’ έκδοση, Εκδόσεις Ολκός, Αθήνα 1995.
• Παπαχατζής Ν., Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις. Κορινθιακά-Λακωνικά, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1976.
• Pouqueville F., Ταξίδι στην Ελλάδα, Πελοπόννησος, μετάφραση Ν. Μολφέτα, Εκδόσεις Συλλογή, Αθήνα 1995.
• Σατωβριάνδος, Οδοιπορικόν, Α’ τόμ., μετάφραση: Εμμανουήλ Ροΐδης, Εκδόσεις Συλλογή, Αθήνα, ανατύπωση πρώτης έκδοσης 1860.
• Σιμόπουλος Κ., Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα, τόμ. 1-4, Εκδόσεις Στάχυ, Αθήνα 2001.
• Σπαθάρη Ε., «Το αρχαιολογικό μουσείο των Μυκηνών», Αργειακή γη 2 (2004), 77-98.
• Σπηλιοπούλου, Ιωάννα: «Το ταξίδι του Φρειδερίκου Θειρσίου στην Ελλάδα (1831-1832) μέσα από τις επιστολές του προς τη σύζυγό του ως πηγή αρχαιολογικής μαρτυρίας για την Πελοπόννησο». Στo: Σωτήριος Γ. Ραπτόπουλος (Επιμ.), Η αρχαιολογία στην Πελοπόννησο, αρ. 2. Πρακτικά Διημερίδας «Η ιστορική και αρχαιολογική έρευνα στην Πελοπόννησο, όπως προκύπτει από τα αρχεία των Γ.Α.Κ. Νομών Πελοποννήσου και αρχεία άλλων φορέων για την Πελοπόννησο» (Τρίπολη, 4-5 Οκτωβρίου 2013). Τρίπολη: Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, Πελοποννησιακών Σπουδών 2014: 283-307.
• Stoneman R., Αναζητώντας την Κλασική Ελλάδα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1996.
• Στράβων, Γεωγραφικά,  βιβλίο 8^ο, μετάφραση Π. Θεοδωρίδης, Εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα 1994.
• Τσελεμπί Ε., Οδοιπορικό στην Ελλάδα (1668-1671), απόδοση Δ. Λούπης, Εκδόσεις Εκάτη, Αθήνα 1999 (β’ έκδ.).
• Τσιγκάκου Φ.-Μ., Η Αθήνα με τα μάτια των ζωγράφων-περιηγητών 16^ος-19^ος αιώνας, Εκδόσεις «Τέχνης Οίστρος», Αθήνα 2007.

© Δημήτρης Τότσικας

Φιλόλογος

Διεθνές Συνέδριο – Τα επαιτικά τάγματα στην ανατολική Μεσόγειο:Τέχνη, αρχιτεκτονική και υλικός πολιτισμός (13ος-16ος αι.)

Διεθνές Συνέδριο – Τα επαιτικά τάγματα στην ανατολική Μεσόγειο:

Τέχνη, αρχιτεκτονική και υλικός πολιτισμός (13ος-16ος αι.)

(Ναύπλιο, 19-23 Απριλίου 2017)

Kέντρο  Έρευνας της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης της Ακαδημίας Αθηνών

International Conference – Mendicant Orders in the Eastern Mediterranean:

Art, Architecture and Material Culture (13^th  ̶  16^th c.)

 Nafplion, 19  ̶  23 April 2017, Vouleftiko (Old Parliament Building)

Icon of the Dormition of the Virgin with Saint Dominic and Saint Francis (end of 15th c.) © Moscow, Pushkin Museum

Οι Φραγκισκανοί, μαζί με τους Δομηνικανούς, ήταν τα δύο γνωστότερα επαιτικά τάγματα του Μεσαίωνα. Πρόκειται για μοναστικά τάγματα, τα οποία, ακολουθώντας το παράδειγμα του Χριστού, είχαν ως βασική αρχή την αποποίηση κάθε περιουσίας, ατομικής ή συλλογικής. Η ζωή τους ήταν ασκητική και βασιζόταν στην επαιτεία, μία πρακτική από την οποία πήραν το όνομά τους. Ταξίδευαν ως περιπλανώμενοι ιεροκήρυκες σε όλο τον τότε γνωστό μεσαιωνικό κόσμο, βοηθώντας τους φτωχούς και προσπαθώντας συγχρόνως να προωθήσουν την ιδέα της Ένωσης των Εκκλησιών. Δραστηριοποιούνταν στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, από την Ιταλία και την Δαλματία, φτάνοντας μέχρι την Ινδία και την Κίνα. Άλλα μικρότερα επαιτικά τάγματα ήταν οι Καρμηλίτες, οι Αυγουστινιανοί, οι Καπουτσίνοι  και οι Πτωχές Κλαρίσσες.

Αν και εκ πρώτης όψεως η παρουσία των επαιτικών ταγμάτων στην Ελλάδα είναι φαινομενικά ισχνή, μία προσεκτικότερη ματιά διαψεύδει την εντύπωση αυτή. Στο Ναύπλιο, η λεγόμενη «Φραγκοκλησιά», πίσω από τον γνωστό ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, προοριζόταν πιθανότατα για φραγκισκανές μοναχές. Στο κάστρο της Γλαρέντζας στην Κυλλήνη της Πελοποννήσου έχει ανασκαφεί ναός του φραγκισκανικού τάγματος. Εντονότερη είναι η παρουσία των Φραγκισκανών στην Κρήτη, όπου το τάγμα είχε πολλές και σημαντικές εκκλησίες σε κάθε μεγάλη πόλη του νησιού. Ο μεγαλεπήβολος και πλούσιος ναός του Αγίου Φραγκίσκου στο Ηράκλειο κατεδαφίστηκε τον 19^ο αιώνα και δυστυχώς πάνω στα ερείπιά του θεμελιώθηκε εν μέρει το σημερινό Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Καλύτερη τύχη είχε ο φραγκισκανικός ναός των Χανίων, ο οποίος σήμερα στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης. Στο ναό του Αγίου Πέτρου, που ανήκε στο τάγμα των Δομηνικανών και δεσπόζει στο λιμάνι του Ηρακλείου, έχουν πρόσφατα αποκαλυφθεί πολύτιμες τοιχογραφίες. Άλλοι ναοί που ανήκαν στο τάγμα των Δομηνικανών είναι η Αγία Παρασκευή στην Χαλκίδα, η Αγία Σοφία στην Ανδραβίδα του νομού Ηλείας και η Παναγία του Μέρμπακα, στο ομώνυμο χωριό της Αργολίδας.

Ο κύριος σκοπός αυτού του συνεδρίου είναι να εξερευνήσει μία σχετικά άγνωστη και παραγνωρισμένη πτυχή του Μεσαίωνα στην ανατολική Μεσόγειο. Παρά το γεγονός ότι έχει γίνει εκτεταμένη έρευνα σχετικά με την ιστορία, την θεολογία και τον υλικό πολιτισμό των επαιτικών ταγμάτων στην Δυτική Ευρώπη, και ιδιαίτερα την Ιταλία, οι δραστηριότητές τους στην ανατολική Μεσόγειο και εντεύθεν έχουν μέχρι στιγμής ελάχιστα μελετηθεί. Είναι γνωστό ότι οι μοναχοί των επαιτικών ταγμάτων ήρθαν σε επαφή με την βυζαντινή τέχνη κατά τις ιεραποστολικές τους δράσεις στα εδάφη της πρώην βυζαντινής αυτοκρατορίας.  Έτσι ανακάλυψαν την πνευματική αξία και την εικαστική δύναμη των βυζαντινών εικόνων, τις οποίες υιοθέτησαν για να εξυπηρετήσουν τους σκοπούς της ιεραποστολικής τους δράσης.

Κατά την παραμονή τους στην Ανατολή, τα μέλη των επαιτικών ταγμάτων έκτισαν ναούς και τους διακόσμησαν με τοιχογραφίες, παράγγειλαν εικόνες και αντέγραψαν εικονογραφημένα χειρόγραφα. Όλα αυτά τα υλικά κατάλοιπα της παρουσίας των επαιτικών ταγμάτων στην ανατολική Μεσόγειο θα αποτελέσουν αντικείμενο μελέτης του συνεδρίου, ως πολύτιμες μαρτυρίες της πολιτισμικής τους δραστηριότητας και της καλλιτεχνικής κληρονομιάς που άφησαν στο πέρασμά τους.

Απώτερος στόχος αυτού του συνεδρίου είναι να φέρει σε επαφή τους ανά τον κόσμο ειδήμονες περί των επαιτικών ταγμάτων, ώστε να παρουσιάσουν καινούρια ευρήματα, να ανταλλάξουν ιδέες και να προτείνουν νέους τρόπους προσέγγισης.

Εξέχοντες επιστήμονες αλλά και νέοι ερευνητές από 13 διαφορετικές χώρες θα συμμετάσχουν. Οι χώρες προέλευσης των ομιλητών περιλαμβάνουν, εκτός από την Ελλάδα και την Κύπρο, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, την Βρετανία, την Γαλλία, την Γερμανία, την Ολλανδία, την Πολωνία, το Ισραήλ, την Κροατία, την Τουρκία, την Ισπανία και την Ελβετία.

Το συνέδριο θα διαρκέσει 5 μέρες, ξεκινώντας από την Τετάρτη, 19 Απριλίου μέχρι και την Κυριακή, 23 Απριλίου 2017. Θα διεξαχθεί στο Βουλευτικό Ναυπλίου και  είναι ανοιχτό σε πανεπιστημιακούς και ερευνητές, αρχαιολόγους, ιστορικούς αλλά και στο ευρύ κοινό.

Διοργάνωση: Kέντρο  Έρευνας της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης της Ακαδημίας Αθηνών

Στο διαδίκτυο: Mendicant Orders in the Eastern Mediterranean: Art, Architecture and Material Culture (13^th  ̶  16^th c.)

Πρόγραμμα συνεδρίου: Mendicant Orders in the Eastern Mediterranean

Στο:Ειδήσεις - Πολιτισμός Tagged: Argolikos Arghival Library History and Culture, Conference, International Conference, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Ακαδημία Αθηνών, Διεθνές Συνέδριο, Επαιτικά τάγματα, Ειδήσεις, Συνέδριο

Παρουσίαση του βιβλίου «Ζ, Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος» του Βασίλη Βασιλικού στο Φουγάρο, Ναύπλιο

Ένα από τα διασημότερα σε όλο τον κόσμο ελληνικά βιβλία κυκλοφορεί σε νέα έκδοση, πενήντα χρόνια από την πρώτη του κυκλοφορία.

Ζ, Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος

Το Φουγάρο  υποδέχεται την Παρασκευή 21 Απριλίου στις 8 το βράδυ τον Βασίλη Βασιλικό, τον σημαντικότερο και πλέον εμβληματικό σύγχρονο έλληνα πεζογράφο, με αφορμή την επανέκδοση του θρυλικού «Ζ» (Gutenberg), πενήντα χρόνια μετά την πρώτη έκδοση του βιβλίου. Πολιτικό ντοκουμέντο και μυθιστόρημα – σταθμός της ελληνικής λογοτεχνίας, το «Ζ» του Βασίλη Βασιλικού, μαζί με τον «Βίο και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» του Νίκου Καζαντζάκη, αποτελούν τα μόνα ελληνικά μυθιστορήματα στη λίστα που συνέταξε ο Guardian το 2009 με τα 1.000 μυθιστορήματα που «όλοι πρέπει απαραιτήτως να διαβάσουν».

Ο συγγραφέας θα συνομιλήσει με τον υπεύθυνο της Βιβλιοθήκης Ανθός, Γιάννη Στάμο, θα απαντήσει σε ερωτήσεις του κοινού και θα υπογράψει αντίτυπα του βιβλίου του.

«Ζ» Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος

Ο Βασίλης Βασιλικός, γνωστός ήδη και βραβευμένος συγγραφέας, αρχίζει να ασχολείται με το «Ζ» εν θερμώ, αμέσως μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, τον Μάιο του 1963. Συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία και το προανακριτικό υλικό, αλλά καθυστερεί την έκδοση του βιβλίου λόγω των αμφιβολιών του για το πώς πρέπει να χειριστεί συγγραφικά το θέμα. Το έναυσμα για την ολοκλήρωση του έργου τού δίνεται, όταν, όπως έχει πει πολλές φορές ο συγγραφέας, το 1966 διαβάζει το «Εν ψυχρώ», το διάσημο πια «non-fiction novel» του Τρούμαν Καπότε.

Βασίλης Βασιλικός. Φωτογραφία: Άγγελος Χριστοφιλόπουλος / FOSPHOTOS.

Το «Ζ» πρωτοεκδόθηκε τον Νοέμβριο του 1966, ενώ η δίκη για την υπόθεση Λαμπράκη συνεχιζόταν, προκαλώντας αίσθηση όχι μόνο λόγω του θέματός του αλλά και του πρωτοποριακού τρόπου γραφής του. Η χούντα το απαγορεύει· η φήμη του στο εξωτερικό εκτοξεύεται, ειδικά αφότου ο Γαβράς μεταφέρει ένα τμήμα του, σε σενάριο Χόρχε Σεμπρούν, στον κινηματογράφο.

Αφίσα της ταινίας του Κώστα Γαβρά, Ζ (1969), κινηματογραφικής προσαρμογής του μυθιστορήματος του Βασίλη Βασιλικού Ζ, φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος (1966).

Μέχρι σήμερα το «Ζ» έχει εκδοθεί σε 22 γλώσσες, ενώ εξακολουθεί να γοητεύει με την πλοκή του και τα λυρικά του κομμάτια, να εντυπωσιάζει με την τόλμη του στην αποκάλυψη των παρακρατικών κυκλωμάτων και της εκκόλαψης εγκληματικών οργανώσεων. Η εύλογη σύνδεσή του με σύγχρονα γεγονότα, προσφέρει διαρκώς τη δυνατότητα νέων σηματοδοτήσεων.

Βασίλης Βασιλικός. Φωτογραφία: Άγγελος Χριστοφιλόπουλος / FOSPHOTOS.

Βασίλης Βασιλικός

O Βασίλης Βασιλικός γεννήθηκε στην Καβάλα το 1934. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου μετακόμισε με την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη, όπου έμεινε ως το 1957, όπου σπούδασε στο νομικό τμήμα του Πανεπιστημίου. Ακολούθησε ολιγόχρονη παραμονή του στην Αθήνα και το 1959 έφυγε για σπουδές τηλεσκηνοθεσίας στη σχολή της R.C.A. στη Νέα Υόρκη.

Επέστρεψε στην Ελλάδα στα τέλη του 1960 και έμεινε στην Αθήνα ως το 1967. Τότε άρχισε τη συνεργασία του με το περιοδικό «Ο Ταχυδρόμος». Παράλληλα, εργάστηκε ως σεναριογράφος και βοηθός σκηνοθέτη στο χώρο του ξένου και ελληνικού κινηματογράφου.

Μετά την επιβολή της δικτατορίας των συνταγματαρχών αυτοεξορίστηκε σε χώρες της δυτικής Ευρώπης και στη Νέα Υόρκη, όπου ανέπτυξε αντικαθεστωτική δράση και δημιούργησε τον εκδοτικό οίκο 8 ½ , όπου κυκλοφόρησε πολλά βιβλία του. Στη Ελλάδα επέστρεψε με τη μεταπολίτευση και συνεργάστηκε με εφημερίδες και περιοδικά.

Το 1981 διετέλεσε αναπληρωτής γενικός διευθυντής της κρατικής ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, θέση από την οποία παραιτήθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα. Το 1993 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου μένει έως σήμερα.

Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1949 με τη δημοσίευση ποιημάτων στην εφημερίδα Μακεδονία. Το 1953 εξέδωσε τη νουβέλα «Η διήγηση του Ιάσονα». Γνωστός, όμως, τόσο σε πανελλήνιο όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο έγινε το 1966 με τη δημοσίευση του μυθιστορήματος «Ζ». Τιμήθηκε με το βραβείο Mediteranneo στο Παλέρμο της Σικελίας για το σύνολο του έργου του (1978). Έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Βασικά χαρακτηριστικά του έργου του Βασιλικού είναι το αυτοβιογραφικό στοιχείο, ο πολιτικός και κοινωνικός προβληματισμός, το χιούμορ και η ειρωνεία και η κατάλυση της παραδοσιακής αφηγηματικής γραφής, τόσο στο επίπεδο της ροής του λόγου όσο και στη χρονική συνοχή και εξέλιξη των γεγονότων, με επιρροές από τη δημοσιογραφική και την κινηματογραφική τεχνική.

Φουγάρο | Ασκληπιού 98, Ναύπλιο

Τηλ. 27520 47380

Η Camerata Junior Ορχήστρα Νέων των Φίλων της Μουσικής στο Άργος

Η CAMERATA JUNIOR Ορχήστρα Νέων των Φίλων της Μουσικής δίνει συναυλία στην αίθουσα Τέχνης και Πολιτισμού Μέγας Αλέξανδρος στο Άργος, την Κυριακή 30 Απριλίου 2017 και ώρα 7.00 μ.μ. Μουσική Διεύθυνση: Δημήτρης Σέμσης.

Η Camerata Junior – Ορχήστρα Νέων των Φίλων της Μουσικής ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο του 2010 στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών δράσεων του Συλλόγου με στόχο την καλλιέργεια των μουσικών ικανοτήτων των σπουδαστών, την ανάπτυξη του πνεύματος συνεργασίας και τη διαπαιδαγώγηση των νέων σε μια πειθαρχία ομαδικής μουσικής δράσης.

Δάσκαλος και διευθυντής της Camerata Junior είναι ο Δημήτρης Σέμσης, σολίστ και εξάρχων βιολονίστας της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, o οποίος διδάσκει και εμψυχώνει τους νέους μουσικούς με το ιδιαίτερο ταλέντο που διαθέτει ως παιδαγωγός.

Camerata Junior

Πρόγραμμα συναυλίας

NORMAN LEYDEN (1917-2014)

Σερενάτα για έγχορδα

Prelude  – Fugue – Nocturne  – Cakewalk

Σόλο βιολί: Γιάννης Αντωνόπουλος

FRITZ KREISLER (1875 – 1962)

Πρελούδιο και Allegro για βιολί και έγχορδα

Σόλο βιολί: Καλλιόπη Ρήγου

EDVARD GRIEG (1843-1907)

Σουίτα σε παλιό στυλ «από τον καιρό του Holberg», έργο 40

Praeludium – Sarabande – Gavotte – Musette – Air – Rigaudon

Σόλο βιολί: Γιάννης Αντωνόπουλος

Σόλο βιόλα: Σπύρος Κοκονέτσης-Στεριώτης

PAUL HINDEMITH (1895-1963)

Minimax «Ρεπερτόριο για στρατιωτική μουσική»

• Στρατιωτικό εμβατήριο 606
• Εισαγωγή – Toαδιάβροχο κλουβί
• Βραδάκι στις πηγές του Δούναβη
• Ιντερμέτζο για δύο απομακρυσμένες τρομπέτες
• Πικραλίδες στην όχθη του ρυακιού – Βαλς
• Δύο αστείοι κατεργάρηδες σπίνοι
• Έργο χαρακτήρων για δύο φλάουτα πίκολο
• Παλιές καραβάνες – Εμβατήριο

Τη συναυλία διοργανώνει η Περιφέρεια Πελοποννήσου – Περιφερειακή Ενότητα Αργολίδας. Την οργανωτική υποστήριξη της συναυλίας έχει αναλάβει ο Σύλλογος «Φίλοι του Δημοτικού Ωδείου Άργους – Μυκηνών».